سخنان ناب بزرگان درباره تحقیق ، پژوهش نگارش و قلم صفحه 61

آیت الله جوادی آملی که با نگاهی دینی به مقوله ی تحقیق نظر می کنند، اساس تحقیق را «عبادت» می دانند. به تعبیر ایشان، علم آموزی و علم آوری در اسلام، عبادت محسوب می شود؛ عبادتی که علت و فلسفه خلقت موجودات است. وی در تعبیری حتی تحقیق و پژوهش را امانتی می داند که بشر موظف است به نحو تام و تمام از آن مراقبت و محافظت کند. به نوشته وی، تحقیق کردن همانند «امانت» است. لذا باید گفت که مراجعه نکردن به منابع اصلی و کافی دانستن منابع فرعی، از جمله مصادیق خیانت در امانت و آفت اصلی در مقوله پژوهش و تحقیق دانسته می شود.(1)

آیت الله، حب و بغض در امر پژوهش را نیز مورد نقد قرار می دهند و بر این باورند که شرط اصلی حقیقت گویی، نداشتن حب و بغض و دنیاخواهی در امر تحقیق است. به تعبیر وی، این صفات می تواند نگاه ها را تغییر داده و اندیشه ها را از مسیر حق منحرف سازد. آیت الله جوادی آملی، صداقت و انصاف را از مهم ترین شرایط تحقیق و پژوهش می داند.(2)

وی همچنین از خلوص در پژوهش و تحقیق سخن به میان می آورد. آیت الله بر این باور است که اگر در همه فعالیت های اهالی قلم، خلوص وجود داشته باشد، کار آنها معطر خواهد شد و کار معطر باعث جذب دیگران می شود. زیرا خود خلوص آنقدر معطر است که نیاز نیست کسی به دعوت بپردازد. بلکه خلوص چنان جاذبه ای دارد که همه را به سوی خود دعوت می کند. از همین رو اگر یک اهل قلمی خالصاً لِوجه الله قلم بزند، همه به او ارادت پیدا می کنند. پس قلم طاهر چنان است که خود معطر است و نیازی نیست که دیگران بگویند و نیاز نیست که برای آن تبلیغ شود.(3)

1- اسلام و محیط زیست، ص261 .
2- ادب فنای مقربان، ص 472.
3- دیدار با اعضای علمی انجمن اندیشه و قلم، نقل از وبسایت پژوهشگاه علوم وحیانی معارج.