- مقدمۀ کنگره 1
- اشاره 2
- سرآغاز 5
- اشاره 5
- دربارۀ این جستار 8
- سپاس 8
- وعده 9
- اشاره 10
- جغرافیای تاریخی قم 10
- دیرینۀ قم 14
- اقسام حاکمان محلی 17
- پایتختی قم و اهمیت سیاسی آن 20
- اشاره 25
- حاکمان پیش از اسلام 25
- 1 و 2.گیو و گودرز 25
- 4.قباد پسر بیژن(قباد بیژن). 26
- 3.بیژن پسر گیو 26
- 5.شیرزاد 26
- حاکمان پس از اسلام 27
- اشاره 27
- قرن اول و دوم 27
- 7.عروه بن زید 28
- 8.یزید بن معاویۀ بجلی 28
- 6.ابو موسی اشعری 28
- 9.مطرّف بن مغیره بن شعبه 29
- 10.یزدان فاذار 30
- 11.خربنداد(/خرپنداد) 37
- 12.مقاتل بن حکیم عکّی 37
- خروج قم از مضافات اصفهان و استقلال اداری 38
- 13.طریف بن غیلان(عجلان) 38
- اشاره 38
- 14.عبد اللّه بن کوشید 45
- 15.عاصم بن کوشید 46
- 17.حمزه بن یسع اشعری 46
- 16.حسن بن تحتاج(تحتاخ) 46
- 18.علی بن حمزه 47
- 19.عامر بن عمران بن عبد اللّه اشعری 48
- 20.علی بن عیسی بن ماهان 48
- 21.هرثمه بن اعین 49
- 22.موسی بن خزرج 50
- قرن سوم 50
- اشاره 50
- 24.یحیی بن عمران 51
- 23.احمد بن اسحاق اشعری 51
- 25.علی بن هشام مروزی 52
- 26.علی بن هاشم 53
- 28.جعفر بن داوود قمی 54
- 27.علی بن عیسی بن موسی طلحی 54
- 29.محمّد بن هاشم بادغیسی 54
- 31.احمد بن منصور 56
- 34.محمّد بن ادریس قمی کاتب 56
- 33.احمد بن محمّد بن رستم 56
- 32.المنتصر بالله 56
- 30.ابو جارود منذر بن منصور 56
- 36.مفلح ترکی 57
- 37.مادرانی 57
- 35.یحیی بن هرثمه 57
- 40.احمد بن علی مرورودی 58
- 39.مفوض الی الله 58
- 38.محمّد بن مجمّع 58
- 41.ابو العباس احمد بن علی 59
- 44.المکتفی بالله 60
- 42.احمد بن عبد العزیز بن ابی دلف 60
- 43.ادکوتکین(یدکوتکین/اذکوتکین) 60
- 45.-48 احمد بن محمّد بن یحیی فیروز و محمّد بن ابی مریم و احمد بن ابی 60
- 46 و 47.عبّاس بن فضل و بشر بن فرج 61
- 48.محمّد بن ابراهیم 61
- 49.برون(بیرون)ترکی 62
- 50.احمد بن محمّد(فیروزان) 63
- 52.اسد بن جمهود 64
- 51.کوتکین 64
- 53.یحیی بن اسحاق 64
- 54.عباس بن عمرو غنوی 65
- 55.حسین بن حمدان 65
- 56.ابو علی احمد بن محمّدبنرستم اصفهانی 68
- 57.محمّد بن ادریس قمی کاتب 68
- قرن چهارم 69
- اشاره 69
- 59.احمد بن علی خراسانی 70
- 60.احمد بن علی بن صعلوک 70
- 58.ابو الحسن بن احمد صیمری 70
- 61.ابو مسلم محمّد بن بحر اصفهانی 71
- 62.علی بن محمّد بن سهل دینوری 72
- 64.مؤیّد الدوله 72
- 63.حسن بن قاسم 72
- 66 و 67 جعفر بن احمد بابویه و حسین بن محمّد سردابی 73
- 65.اسماعیل جیلی 73
- 68.ابو علی حسن بن محمّد قمی 74
- 70.ابو شهاب(یا ابو هاشم)عبد اللّه بن محمّد اصفهانی 75
- 69.زید بن احمد بن بحر اصفهانی 75
- 72.ابو القاسم علی بن محمّد بن حسن کاتب 77
- 71.ابو عبد اللّه حسین بن محمّد اصفهانی(کاموئی) 77
- قرن پنجم 78
- اشاره 78
- 73.شهریوش(شهرنوش/شهربوش) 79
- 75.میر ابو الفضل عراقی 81
- 74.ابو سهل حمدونی 81
- اشاره 82
- قرن ششم 82
- 76.ملکشاه سلجوقی 82
- 77.کوکجه 83
- اشاره 84
- قرن هفتم 84
- 78.آباقا خان 85
- 79.غازان خان 85
- قرن هشتم 87
- اشاره 87
- حکومت خاندانهای محلّی 87
- دورۀ فترت 88
- خاندان صفی 89
- 80.خواجه تاج الدین علی 92
- 81.خواجه علی صفی 93
- 83.خواجه عماد الدین محمود 95
- 82.غیاث الدین امیر محمّد 95
- 84.خواجه اصیل الدین قمی 95
- 85.خواجه ابراهیم قمی 96
- 86.خواجه محمّد قمی 97
- 87.پیر احمد ساده 98
- قرن نهم 99
- اشاره 99
- 89.عبد اللّه پروانچی 101
- الف.تیموریان 101
- 88.امیرزاده خلیل 101
- 91.قتلق خواجه 102
- 90.سعد وقاص 102
- 92.الیاس خواجه 103
- 93.سلطان محمّد بهادر 105
- 94.شاه قاضی(غازی) 108
- 95.امیرک احمد بن فیروز شاه 108
- 96.امیر درویش علی میرک 108
- 97.خواجه یحیی قمی 109
- اشاره 110
- ب.ترکمانان(آق قویونلوها و قره قویونلوها) 110
- 98.جهانشاه ترکمان 110
- 99.شاه ولی قوز 111
- 100.شاه حاجی بیک ورودی همدانی 112
- 101.اسکندر کابدار 113
- 102.اوزون حسن 113
- 103.یعقوب میرزا 115
- 104.منصور بیک سهراب 115
- قرن دهم 116
- 105.آیبه سلطان 116
- 106.اسلمش بیک 117
- دورۀ صفویه 119
- اشاره 119
- 107.شاه اسماعیل صفوی 120
- 108.آقا فتح اللّه خان کمترین 120
- 110.دور میش خان شاملو 121
- 109.آقا کمال الدین حسین 121
- 112.شاه قلی خلیفه 121
- 111.شاه طهماسب صفوی 121
- 114.القاس میرزا 122
- 113.علیقلی خلیفۀ ذو القدر 122
- 115.ولی خلیفۀ شاملو 123
- 116.حیدر بیگ جاپوق(جابوق) 124
- 117.ابراهیم بیگ 125
- 119.سلیمان خلیفۀ ترکمان 126
- 118.علیقلی سلطان ذو القدر 126
- 120.حسین خان بیگ شاملو 128
- 121.حسن صلایی اصفهانی 128
- قرن یازدهم 128
- 122.حسینقلی بیگ 129
- دورۀ افشاریان و زندیان 130
- اشاره 130
- 123.فریدون خان گرجی 131
- 124.حسین خان 132
- 125.نجف خان زندی 133
- اشاره 135
- دورۀ قاجار 135
- قرن سیزدهم 135
- 128.محمّد تقی بیگ 136
- 127.حاجی محمّد حسین خان 136
- 130.میرزا ابو القاسم 136
- 129.اسد اللّه خان 136
- 126.کربلایی حسین بیگ 136
- 132.عبد اللّه خان امین الدوله 137
- 131.حاج حسین صدر اصفهانی 137
- 133.کیکاووس میرزا 138
- 134.آقا خان محلاّتی 139
- 135.میرزا ابو طالب خان قزوینی 141
- 136.ذو الفقار خان 142
- 138.جهانسوز خان 144
- 139.عبد العلی خان ادیب الملک 144
- 137.میرزا عبد الباقی خان قزوینی 144
- 140.محمّد حسین خان شاهسون(شهاب الملک) 145
- 143.میرزا سیّد یوسف خان 146
- 142.میرزا سیّد مهدی 146
- 141.علیخان سنقری ریش بلند 146
- 146.حاجی عباس قلیخان قجر 147
- 144 و 145.میرزا حسن خان و میرزا علی خان. 147
- 147.حاجی حبیب اللّه خان 147
- 148.کامران میرزا 148
- 152.میرزا سیّد مهدی تفرشی 149
- 150.شاهزاده عبّاس میرزا ملک آرا 149
- 151.میرزا محمّد حسین 149
- 149.میرزا محمّد حسین 149
- 154.علی نقی میرزا 150
- 153.محمّد مهدی خان اعتضاد الدوله 150
- 157.سیّد حسین متولی باشی 151
- 155.امین الدوله عبد اللّه خان اصفهانی 151
- 156.سپهدار 151
- 158.محمّد حسن خان معظم الدوله 152
- 159.عبّاس میرزا اعتضاد الدوله 153
- 160.نصر اللّه خان امیر تومان 154
- 162.میرزا علی نقی خان مشاور السلطان 154
- 161.میرزا سیّد رضا خان بدیع الملک 154
- 163.علی اکبر خان کرکری 155
- اشاره 155
- دورۀ پهلوی 155
- 165.طاهر تفرشی 155
- نمایندگان قم در مجلس شورای ملّی 157
- فتح اللّه خان بیگدلی 157
- میرزا علی اصغر دربانی 158
- شیخ محمود واعظ قمی 158
- میرزا علیرضا پیشوایی قمی 158
- سیّد ابو الفضل تولیت(تولیتی) 158
- میرزا علی حق نویس 158
- میرزا ابراهیم مسعودی قمی 158
- سید شفیع شکرایی 159
- نمایندگان مجلس شورای اسلامی 159
- سیّد محمود مدرّسی روحانی 159
- محمّد رضوانی 159
- احمد طباطبایی قمی 159
- فضل اللّه صدر 159
- محمّد صادق صادقی گیوی(خلخالی) 159
- محمّد یزدی 159
- محمّد علی شرعی 160
- حسین ایرانی 160
- سید محمّد میر محمّد(میر محمّدی) 160
- سید طه هاشمی طغر الجردی 160
- محمّد اسماعیلی مقدم 160
- علی بنایی قمی 160
- سید علی محمّد یثربی قمی 160
- احمد بیگدلی آذری قمی 160
- محمّد رضا آشتیانی 160
- فرمانداران قم پس از انقلاب 161
- استانداران قم 161
- کتابنامه 162
سرآغاز
اشاره
به نام خدایی که جان می دهد فرزندم!من هرچند عمر همۀ پیشینیان خود را سپری نکرده ام،در کردارشان نگریسته ام و در اخبارشان اندیشیده ام و در آثارشان گشت وگذار کرده ام،به گونه ای که چون یکی از آنان به شمار آمدم،بلکه به سبب آنچه از کردارشان دریافته ام،گویا همراه با نخستین آنان تا واپسینشان زیسته ام...تو نیز اخبار گذشتگان را بر قلبت عرضه کن و آن را به یاد چیزهایی بینداز که بر پیشینیان،از آغاز گذشته است.در سرزمینها و آثارشان بگرد و نیک بنگر که چه کرده اند و کجا رفته اند، کجا بار نهاده اند و کجا منزل گرفته اند. (1)
این،کلامی است از امیر مؤمنان که ما را به دانستن تاریخ و اندیشیدن در رخدادهای گذشته فرامی خواند.هرمسلمانی به حکم اهتمامی که کتاب آسمانی قرآن،به تاریخ داشته،باید تاریخ را بشناسد و از سنگواره های زندگی بشر دیروز،چراغی برای زندگی امروز بیفروزد.
1- 1) .«نهج البلاغه»نامۀ 31. [1]