1- آل عمران / 28... مگر آن که از آنان بپرهیزید تقیّه کنید.
2- السّیل الجرّار 4:265.
3- السّیل الجرّار / شوکانی 4:265.
4- نساء / 29... مگر آن که تجارتی با رضایت شما باشد.
5- السّیل الجرّار / شوکانی 4:266.
6- فتح القدیر / شوکانی 1: 331.
طبق گفتار او که در زیر نقل می شود، تصریح کرده است:
«اهل علم اجماع دارند که اگر کسی بر کفر مجبور شود تا آن حدّ که بیم کشتن خود را داشته باشد اگر کفر بگوید و دلش بر ایمان مطمئن و استوار باشد گناهی بر او نیست و
زنش از او جدا نمی شود و حکم مرتدّ بر او جاری نمی گردد(1).
تقیّه در فقه طبری
قرن چهارم هجری شاهد دگرگونیهای بزرگی در فقه اسلامی است، چه در این دوران مذاهب فقهی بسیاری پدید آمد، لیکن دیری نگذشت که برخی از آنها با از میان رفتن پیروانشان بکلّی به دست فراموشی سپرده شدند.
از جمله این مذاهب مذهب طبری است که به ابوجعفر محمّدبن جریر طبری (ت/ 310ه) منسوب است، از مؤلفات این مذهب چیزی جز کتابهای طبری باقی نمانده که مهمترین آنها تفسیر اوست.
در فصل نخست ثابت شد که طبری از جمله معتقدان به جواز تقیّه به هنگام اکراه واجبار بوده و ضرورتی ندارد که ما گفته های او و آنچه را که وی از بزرگان و تابعین درباره
مشروعیّت تقیّه در اسلام نقل کرده در این جا تکرار کنیم.
تقیّه در فقه فرقه ظاهری
از جمله مذاهب فقهی که منقرض گردیده و به دست فراموشی سپرده شده مذهب ظاهری است که به ابوسلیمان داوود بن علی بن داوود اصفهانی (ت/ 270ه) منسوب است.
او نخستین کسی است که قول به ظاهر را در اخذ از کتاب و سنّت معمول داشت و رأی و قیاس را لغو و نادرست شمرد. پس از مرگ وی پسرش به نام محمّدبن داوود (ت/ 297ه) فقه او را منتشر ساخت و مصنّفاتی درباره فقه پدرش از خود به جا گذاشت که از جمله آنها کتاب الأنذار و کتاب الأعذار است. پس از او ابن المفلّس ابوالحسن عبدالله بن احمدبن محمّد (ت/ 324ه) پدید آمد و در روزگار وی ریاست مذهب ظاهری به او