- اشاره 1
- آیه نهم: (((إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَاد))) 1
- آیات 3
- آیه اول 3
- لغت 3
- معنای مرصاد 4
- آیه دوم 8
- آیه چهارم 9
- آیه سوم 9
- آیه ششم 11
- آیه پنجم 11
- آیه هفتم 13
- روایات 15
- آیه هشتم 15
- روایت اول 15
- اشاره 15
- روایت دوم 16
- روایت سوم 16
- روایت پنجم 17
- روایت چهارم 17
- روایت ششم 18
- روایت هفتم 19
- روایت نهم 20
- روایت هشتم 20
- سخن بزرگان 21
- نتیجه گیری 21
- اشاره 21
- شیخ مفید 21
- شیخ صدوق 21
- علامه حلی 23
- خواجه نصیرالدین طوسی 23
- ابن میثم بحرانی 25
- دیدگاه ملا صدرا 27
- یاد آوری (تجسّم اعمال) 31
- چکیده سخن 31
- ساختار زیر بنایی نظریه صدرا 32
- نقدی بر کلام ملاصدرا: 48
- جایگاه تأویل 52
- تأویلات نادرست 53
- سخن پایانی 57
- آیه دهم: وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَت 60
- اشاره 60
- لغت 62
- چرا نامه اعمال را طائر گویند؟ 63
- روایات 66
- اشاره 66
- روایت اول 66
- روایت سوم 67
- روایت دوم 67
- روایت پنجم 68
- روایت چهارم 68
- روایت هفتم 70
- روایت ششم 70
- روایت هشتم 71
- روایت دهم 72
- روایت نهم 72
- روایت یازدهم 73
- روایت دوازدهم 74
- روایت سیزدهم 75
- روایت چهاردهم 76
- روایت پانزدهم 77
- روایت شانزدهم 78
- اشاره 79
- شیخ صدوق 79
- شیخ طوسی 79
- گفتار عالمان 79
- شیخ طبرسی 80
- علامه مجلسی 82
- علامه محمدجواد مغنیه 83
- تفاسیر عرفانی فلسفی 84
- اشاره 90
- آیه یازدهم: وَ کُلُّهُمْ ءَاتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَه فَرْدًا 90
- اشاره 92
- لغت 92
- آیه اول 92
- شواهد قرآنی 93
- دیدگاه مفسران 93
- نظریه ملاصدرا 95
- اختلاف در کتب آسمانی! 98
- نقد کلام صدرا 100
- وجه جمع صدرا 101
- آیه دوم 104
- اشاره 104
- علامه طباطبایی 105
- اشاره 105
- دیدگاه مفسران 105
- شیخ طَبْرِسی 106
- محمدجواد مغنیه 107
- آیه سوم 107
- آیه دوازدهم: وَ اُزْلِفَتِ الجَْنَّه لِلْمُتَّقِینَ غَیرَ بَعِید 111
- اشاره 111
- آیات بهشت و دوزخ 113
- اشاره 113
- بهشت آماده و نزدیک 114
- پهناوری بهشت 115
- حرکت سوی بهشت و دوزخ 116
- ورود به بهشت 117
- ارث بهشت 118
- غرفه های بهشتی 119
- نعمت های بهشتی 120
- حوریان بهشتی 121
- اشاره 124
- روایات بهشت و دوزخ 124
- روایت دوم 125
- روایت اول 125
- نتیجه 126
- اشاره 127
- دیدگاه ملاصدرا 127
- جایگاه تأویل و توجیه 136
- اقرار ملاصدرا 137
- فعلیت بهشت و دوزخ 138
- ادله قائلان به فعلیت بهشت و دوزخ 139
- اشاره 139
- آیه اول 139
- آیات فعلیت بهشت 139
- آیه دوم 140
- اشاره 142
- روایات فعلیت بهشت و دوزخ 142
- روایت اول 142
- آیه سوم 142
- روایت دوم 144
- روایت سوم 145
- روایت چهارم 145
- روایت پنجم 146
- روایت هفتم 147
- روایت ششم 147
- روایت هشتم 148
- روایت نهم 152
- روایت دهم 153
- روایت یازدهم 154
- اشاره 156
- اشاره 156
- دلیل اول 156
- ادله منکرین فعلیت بهشت و دوزخ 156
- جواب 156
- جواب 158
- اشاره 158
- دلیل دوم 158
- اقوال علما 160
- مکان بهشت و دوزخ 168
- تأثیر اعمال در ایجاد نعمت های بهشتی 173
- نظر ملاصدرا پیرامون دوزخ 174
- انگیزه ملاصدرا از توجیه آیات و روایات 175
- هشدار 177
- آیه سیزدهم: ولَقَدْ ذَرَأنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ 180
- اشاره 180
- وجه اول 184
- وجه دوم 186
- وجه سوّم 189
- وجه چهارم 190
- بیان علامه طباطبائی 190
- سخن ملاصدرا 192
- اشکال صدرا بر ابن عربی 197
- نقد سخن صدرا 200
- بررسی لغوی 200
- شواهد قرآنی 201
- آیات عذاب 202
- عذاب آخرت 202
- بررسی خلود در دوزخ 205
- آیات 205
- گفتار عالمان 208
- خواجه نصیر طوسی 208
- شیخ مفید 208
- علامه حلّی 209
- تفتازانی 209
- علامه طباطبایی 209
- طبرسی نوری 209
- نظریه صدرا نسبت به چگونگی خلود 211
- نقد و بررسی خلود نوعی 213
- آیه چهاردهم: وَلَوْ شِئْنَا لآتَیْنَا کُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا 220
- اشاره 220
- 2. معیار صحیح در فهم قرآن 222
- 1. حفظ اصول قطعی 222
- آیات هدایت 223
- سخن ملاصدرا 228
- نقد و بررسی 229
- اشاره 231
- روایات طینت 231
- حدیث اول 231
- حدیث دوم 231
- سخن علامه طباطبائی 233
- سخن علامه در المیزان 235
- یادآوری 236
- نقد و بررسی 236
- اشاره 238
- آیه پانزدهم: وَتَرَی الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَه وَهِیَ تَمُرُّ مَرَّ 238
- دیدگاه صاحب تفسیر المیزان 242
- انواع حرکت 245
- اشکال بوعلی بر حرکت جوهری 245
- دو اشکال در تفسیر آیه به حرکت جوهری 247
- نکته مهم 247
- چکیده بحث 251
- اشاره 253
- آیه شانزدهم: الْحَمْدُ للهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ 253
- وارسی و شرح 254
- اهمیت بحث فرشتگان 258
- اشاره 258
- آیه اول 258
- آیه سوم 259
- آیه دوم 259
- آیه چهارم 260
- صفات ملائک در قرآن و روایات 262
- مجرد یا مادی 267
- نقد و وارسی 270
- تمثل یا تشکّل 274
- اجماع در مسئله 276
- توضیح کلام فلاسفه 283
- استدلال عقلی فلاسفه بر تجرّد ملائکه 283
- حقیقت ملائک در نگاه بزرگان فلسفه 285
- نقد استدلال فلاسفه 287
- استدلال نقلی بر تجرّد ملائکه 292
- آیه اول 292
- اشاره 292
- آیه دوم 293
- آیه چهارم 294
- آیه سوم 294
- نتیجه 309
- عصمت ملائک§. از جمله مطالبی که در صفات ملائکه مورد خلاف نیست، عصمت آنهاست، شیخ صدوق –رحمه الله علیه - می فرماید: اعتقادنا فی الأنبیاء والرسل والأئمه والملائکه،انهم معصومون مطهّرون من کلّ دنس (الاعتقادات: 96) . شیخ مفید نیز می فرماید: أقول: انهم معصومون مما یوجب لهم العقاب بالنار؛ وعلی هذا القول، جمهور الامامیه وسائر المعتزله واکثر المرجئه وجماعه من أصحاب الحدیث (أوائل المقالات: 71) . علامه حلی – رحمه الله علیه - می فرماید: الملائکه معصومون لقوله تعالی: ... و لأن صدور الذنب إنما یکون بتعلق الشهوه و الغضب و هم منزهون عن ذلک. محقق حلی – رحمه الله علیه - می فرماید: الملائکه معصومون لقوله تعالی ... و ما روی فی بعض الأخبار من ضدّ ذلک (و کذلک ما تضمنّته قصّه هاروت و ماروت) فقد صرف ذلک عن الظاهر الی ضرب من التأویل (المسلک فی اصول الدین: 285) . علامه مجلسی – رحمه الله علیه - نیز در این باره می فرماید: إعلم أنه أجمعت الفرقه المحقه و أکثر المخالفین علی عصمه الملائکه من صغائر الذنوب و کبائرها (بحارالأنوار11 : 124) . و عصمت ملائک چنانچه از عبارات بزرگان و آیات مبارکات و روایات شریفه معلوم می شود به صراحت در جمیع أصناف آنان است و ملاک عصمت، تجرّد نیست، چنانچه أنبیاء و ائمه علیهم السلام نیز معصوم اند و مجرد نیستند؛ لذا آنچه در (تفسیر تسنیم5 :717 718) آمده است محل تأمل می باشد. عبارت تفسیر چنین است: «البته دلیل عقلی بر حصر ملائک در مجرّد تام عقلی نیست، محتمل است فرشتگانی آفریده شده باشند که همانند جنّ دارای بدن مادّی و نامرئی باشند. در این حال، همانند جنّ و انس مکلّف اند و برهانی بر عصمت چنین فرشتگان مفروضی اقامه نشده است، هرچند احتمال آن خواهد بود». § 311
- اشاره 311
- آیه سوم 312
- آیه اول 312
- آیه دوم 312
- اختیار ملائک 317
- 1. تعالی و تکامل فرشتگان 325
- چند نکته درباره فرشتگان 325
- 2. تولید نسل فرشتگان 326
- 3. غذای فرشتگان 326
- 4. خواب فرشتگان 327
- 5. رؤیت فرشتگان 329
- آیه هفدهم: { یُؤتِی الْحِکْمَه مَن یَشَاءُ وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَه فَقَدْ اُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا } ؛ 332
- حکمت در آیات 333
- حکمت در لغت 334
- حکمت در تفاسیر 335
- حکمت در روایات 337
- حکمت در سخن فیلسوفان 342
- آیه هجدهم: وَمَا أمْرُنَا إِلاَّ وَاحِدَه کَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ 347
- اشاره 347
- اَمر 348
- لَمْح 349
- تبیین آیه در المیزان 349
- واحده 349
- دیدگاه فلاسفه و اهل عرفان 352
- سخن ابن عربی و قیصری 352
- اشاره 352
- یاد آوری 354
- سخنی از تفسیر روح البیان 355
- سخن ملاصدرا 356
- نقد و بررسی 359
- پاسخ 360
- آیه نوزدهم: وَقَضَی رَبُّکَ ألاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ 363
- اشاره 363
- قضای تکوینی و تشریعی 364
- اهمیت عبادت و پلیدی شرک 365
- برگشت همه معاصی به شرک است 366
- اشاره 373
- شاهد اول 373
- سخنان نادرست 373
- شاهد دوم 373
- شاهد چهارم 374
- شاهد سوم 374
- شاهد پنجم 375
- نتیجه شواهد 376
- اشاره 378
- آیه بیستم: إِنَّا عَرَضْنَا الأمَانَه عَلَی السَّماوَاتِ وَالأرْضِ وَالْجِبَالِ فَأبَیْنَ أن یَحْمِلْنَهَا وَأشْفَقْنَ مِنْهَا 378
- امانت 379
- پذیرای امانت 379
- معنای { فَأبَیْنَ } 380
- معنای { أن یَّحْمِلْنَهَا } 381
- اشاره 381
- 1. تفسیر روح البیان 382
- 2. تفسیر بیان السعاده 383
- اشاره 384
- 3. تفسیر المیزان 384
- یادآوری و نقد 385
- 4. تفسیر عبدالرزاق کاشی 386
- 5. سخن قیصری 388
- اشاره 388
- نقد و بررسی 389
- اشاره 390
- امانت در احادیث 390
- اهمیت امانت 390
- امانت، ولایت علی (علیه السلام) و دیگر امامان (علیهم السلام) 391
- امانت، تکلیف الهی 391
- یادآوری لازم 394
- چکیده سخن 394
- نمایه آیات 400
- نمایه روایات 412
- منابع و مآخذ: 417
آیه چهارم
{ مَن کَانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیکالَ فَإِنَّ اللهَ عَدُوٌّ للْکَافِرِینَ } ؛(1)
هرکه دشمن خدا و فرشتگانش و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل باشد [بداند که] خدا یقیناً دشمن کافران است .
هر مسئله ای به نوبه خود و در سطح خودش اهمیت دارد. قرآن، مردم را سوی ایمان به ملائک فرامی خواند و بر آن به عنوان یک اصل اسلامی تأکید می ورزد. همین آدمی را برمی انگیزد تا درباره آنها شناخت بهتر به دست آورد و حقیقت آنها را (با تکیه بر متون دینی) وارسی کند و به راز تأکید بر ایمان به آنها پی ببرد.
ممکن است کسی بگوید این بحث بی فایده است؛ چراکه مجرد یا مادی بودن ملائک پیامد فاسدی درپی ندارد و دانستن این گونه مطالب، ضروری نیست و سود وزیانی را عاید نمی سازد.
پاسخ این است که:
اولاً: دانستن حق خودش موضوعیت دارد. وقتی در تعالیم وحی درباره ملائک مطالبی آمده است، باید آنها را وارسی نمود تا اشخاص به اشتباه نیفتند. از آنجا که این مسئله جزو عقاید اسلامی است باید صحیح را از نا صحیح بشناسیم.
ثانیاً: اصرار بر این مسئله (و موارد مشابه آن) برای این است که سخن وحی را پاس بداریم؛ یعنی وقتی وحی را پذیرفتیم و وحی، مطلبی را بیان کرد، باید به همان نحوی که
1- . سوره بقره (2) آیه 98.