یاران ایرانی تبار معصومان علیهم السلام صفحه 18

ص:27

احتمال دارد سبب انتساب او به سجستان، به خاطر زیادی مسافرت ایشان به آن محل باشد که از راه تجارت، سفر بسیاری به آن محل داشت و احتمال دارد بدین جهت باشد که ایشان ساکن سجستان بود.(1)

حریز در سجستان به شهادت رسید.

مقامات علمی و معنوی حریز

مقامات علمی و معنوی حریز

او از فقهای بنام شیعه و از یاران نزدیک امام جعفر صادق علیه السلام است که در زمان خود نیز میان عام و خاص گرامی بود و روایت های بسیاری را باواسطه یا بی واسطه از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. به شهادت آیت الله العظمی خویی، از ایشان در سند، بیش از 1320 روایت آمده است.(2) این بزرگوار، تنها یک راوی نبود، بلکه در زمان خود فقیهی کامل به شمار می رفت و یونس بن عبدالرحمان با آن مقام و جلالش، پای درس وی نشسته است، به گونه ای که گفته اند: یونس بن عبدالرحمان، از حریز مسائل فقهی بسیاری را بیان کرده است.(3) پس ایشان را نمی توان یک راوی دانست، بلکه او فقیه بود و ابن ندیم نیز در فهرست خود، ایشان را از دانشمندان و فقهای شیعه می شمارد.(4) دانشمندان علم رجال نیز همه او را ستوده و به بزرگی مقام علمی وی اعتراف و بسیاری از رجال موثّق نیز از وی نقل حدیث کرده اند. کتاب صلاه وی از کتاب های اصول شمرده شده است(5) که دیگر یاران ائمه بسیار بر آن توجه کرده و از آن سود برده اند.

خدمات علمی حریز

خدمات علمی حریز

وی در عصر خود خدمات ارزنده ای به جامعه علمی و فقهی شیعه ارائه کرد که در روزگار خود و تا امروز، گره گشای مشکلات عالمان و فقها بوده است. شیخ صدوق در اول کتاب فقیه، کتاب های حریز را مورد اعتماد و شایسته توجه می شمارد.(6) مرحوم سید محسن امین می نویسد:

در جلالت و علو شأن حریز همین بس که از حماد در روایت صحیحه ای روایت شده که امام صادق علیه السلام به حماد فرمود: ای حماد! آیا می توانی نیکو نماز بخوانی؟ حماد گوید: گفتم: ای سرور من! کتاب حریز را حفظ هستم که درباره صلاه نوشته. این روایت آشکارا دلالت می کند که کتاب حریز حتی در زمان امام صادق علیه السلام نیز مشهور بوده و بدان توجه می شده است و هر که کتاب حریز را یاد می گرفت، می توانست نماز را در غایت صحت و فضیلت به جای آورد.(7)

افزون بر این، از این روایت استفاده می شود که حضرت، کتاب حریز را تأیید کرده است.

نوشته های حریز عبارتند از: صلاه، زکاه، صوم و نوادر که همه کتاب های ایشان از اصول و مورد اعتماد است.(8)

جایگاه وی میان یاران ائمه والاست و کتاب هایش را عالمان تأیید می کنند. مردی بود که در خدمت به اهل بیت علیهم السلام لحظه ای غفلت نورزید و در ستیز با دشمنان اهل بیت، جانش را فدا کرد و با منطق و قرآن، مردم را به ولایت و پیروی از جانشینان واقعی رسول مکرم اسلام فرامی خواند و با نقل روایت های معصومان، جایگاه ولایت در دین را تبیین می کرد. حماد بن عیسی (شاگرد مکتب حریز) می گوید:

حریز می گفت که امام باقر علیه السلام فرمود: آگاه باشید که همانا اگر مردی روزها را روزه گیرد و شب را به عبادت سپری کند و جمیع مالش را صدقه دهد و هر سال در مراسم حج شرکت کند، ولی ولایت ولیّ خدا را نداشته باشد که اعمالش بنا بر فرامین او باشد، بر اعمالش ثوابی ندهند و از اهل ایمان شمرده نشود.(9)

محرومیت از دیدار امام صادق علیه السلام

محرومیت از دیدار امام صادق علیه السلام

کشی در کتاب رجال آورده است که:

ابوالعباس فضل بن بقباق از امام صادق علیه السلام اجازه خواست که حریز به حضورش مشرّف شود، ولی امام صادق علیه السلام اجازه نداد. دوباره از حضرت درخواست کرد. ولی حضرت باز اجازه نداد.

حضرت درباره رخصت ندادن به حریز در تشرف به حضورش فرمود:

1- اعیان الشیعه، ج 4، ص 617.
2- معجم رجال الحدیث، ج 5، ص 234.
3- محمد علی ابطحی، تهذیب المقال، قم، 1412 ه_ . ق، چ 1، ج 5، ص 290؛ بحارالانوار، ج 77، ص 278.
4- فهرست ابن ندیم، ص 275.
5- شیخ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج 15، ص 55.
6- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، تحقیق: سید حسن خراسان، بیروت، دارالاضواء، 1405 ه_ . ق، چ 6، ج 1، ص 3.
7- اعیان الشیعه، ج 4، ص 619.
8- فهرست شیخ طوسی، تحقیق: سید العزیز طباطبایی، مکتبه المحقق الطباطبایی، 1420 ه . ق، چ 1، ص 162.
9- وسائل الشیعه، ج 27، ص 42، ح 33163.