- دیباچه 1
- پیش گفتار 2
- بخش اول: مباحث مقدماتی 3
- اشاره 3
- 5. پرسش های پژوهش 4
- 1. طرح و تبیین مسئله 4
- 2. تعریف مفاهیم 4
- فصل اول: کلیات 4
- 3. کاربرد در صدا و سیما 4
- اشاره 4
- 4. پیشینه پژوهش 4
- 6. هدف های پژوهش 5
- فصل دوم: علت گرایش ایرانیان به مکتب تشیع 5
- اشاره 5
- 1. یافتن روح اسلام در خاندان پیامبر 6
- 2. اثرگذاری شیعیان ساکن در کوفه و یمن 7
- اشاره 7
- ب) مردم کوفه 7
- الف) مردم یمن 7
- 4. مهاجرت سادات به سرزمین های ایران 8
- 5. مظلومیت اهل بیت علیهم السلام 8
- 3. مهاجرت راویان حدیث به ایران 8
- 6. حکومت صفویه 9
- اشاره 10
- بخش دوم: معرفی یاران ایرانی تبار 10
- فصل اول: میثم تمار صحابه امام علی علیه السلام 11
- آشنایی با علی علیه السلام 11
- اشاره 11
- خبر از شهادت 12
- میثم و دفاع از ولایت 13
- مزار شهید 13
- مفسّری زبردست 13
- فصل دوم: یاران امام سجاد علیه السلام 14
- نام و نسب 14
- ابان بن ابی عیاش فیروز ابواسماعیل 14
- نوادگان میثم 14
- خدمت گزاری اهل بیت علیهم السلام 14
- فرزندان میثم 14
- اشاره 14
- ویژگی های اخلاقی ابان 14
- مسافرت به بصره 15
- ابان و راهیابی به مکتب اهل بیت علیهم السلام 15
- در حضور امام سجاد علیه السلام 15
- ابان، میراث دار اسرار آل محمد صلی الله علیه و آله 15
- فصل سوم: یاران امام باقر و امام صادق علیهماالسلام 16
- اشاره 16
- رحلت 16
- 1. ابویزید بسطامی 16
- اشاره 16
- اشکال و جواب 17
- 2. حریزبن عبدالله ازدی کوفی سجستانی 17
- اندرزهایی از بسطامی 17
- بایزید و دعای مادر 17
- اشاره 17
- محرومیت از دیدار امام صادق علیه السلام 18
- مقامات علمی و معنوی حریز 18
- خدمات علمی حریز 18
- مقام علمی جابر 19
- شهادت حریز 19
- 3. جابربن حیان، شیمی دان و عارف 19
- اشاره 19
- 4. عمران بن عبدالله بن سعد اشعری قمی 20
- اشاره 20
- شبهه در وجود جابر 20
- 5. آدم ابن عبداللّه قمی 21
- اشاره 21
- منزلت او نزد امام صادق علیه السلام 21
- خاندان اشعری 21
- خدمت به اهل بیت علیهم السلام 21
- خدمات اشعریان به مکتب تشیع 22
- 6. عمار بن عبدالحمید سجستانی 23
- 7. عبداللّه نجاشی 24
- 1. ابراهیم بن ابی محمود خراسانی 25
- اشاره 25
- مقام و منزلت وی نزد ائمه 25
- خدمات علمی و فرهنگی 25
- اشاره 25
- فصل چهارم: یاران امام موسی بن جعفر علیه السلام 25
- مبارزه با انحراف های عقیدتی و فرقه ای 26
- 2. بی بی شطیطه 26
- اشاره 28
- اشاره 28
- 3. بشر حافی 28
- سخنانی از بشر حافی 28
- 4. محمد بن خالد برقی 28
- مقام علمی 28
- اشاره 29
- فصل پنجم: یاران امام رضا علیه السلام 29
- اشاره 29
- 1. زکریا بن آدم 29
- روایت های رسیده از او 29
- امین دین و دنیا 30
- یار ولایت 30
- یار وفادار 30
- امانِ اهل قم 30
- مبارزه با انحراف 30
- وفات 31
- خدمات علمی و فرهنگی او به مکتب تشیع 31
- 3. مرزبان بن عمران 31
- یادکرد امام جواد علیه السلام از او 31
- اشاره 31
- وفات 31
- 2. ابراهیم بن هاشم قمی 31
- سخنان دانشمندان درباره او 31
- اشاره 31
- 4. احمد بن محمد بَزَنْطی 33
- وطن بزنطی 33
- توجه ائمه به بزنطی 33
- اشاره 33
- سخنان دانشمندان درباره او 34
- روایت های رسیده از وی 34
- 5. عبدالعزیز مهتدی، وکیل امام رضا علیه السلام 35
- 6 و 7. حسن و حسین بن سعید اهوازی 35
- استادان حسین بن سعید 36
- 8. حسن بن سعید 36
- اشاره 36
- تبلیغ مکتب اهل بیت علیهم السلام 36
- 9. حسین بن سعید 36
- اشاره 36
- سخنان ائمه درباره او 37
- اشاره 37
- وفات 37
- 11. فضل بن شاذان، متکلمی زبر دست 37
- 10. دیگر یاران از خاندان حسین 37
- تألیفات 37
- خدمات فرهنگی فضل بن شاذان به جامعه شیعه 38
- اشاره 38
- وصف عالمان از او 38
- مدافع ولایت 38
- 12. عبدالسلام بن صالح بن سلیمان خراسانی؛ ابوصلت 39
- اصل و نسب و زندگی نامه 39
- الف) آماده سازی شیعیان برای رویارویی با مسئله غیبت امام مهدی علیه السلام 39
- اشاره 39
- وفات 39
- ب) ایستادگی در برابر گروه های منحرف 39
- ارتباط ابوصلت و امام رضا علیه السلام 40
- ایمان استوار 40
- ابوصلت و دفاع از حریم ولایت 41
- ابوصلت در زندان مأمون 41
- مناظره های ابوصلت 41
- ایمان راسخ 42
- فصل ششم: یاران امام جواد علیه السلام 42
- اشاره 42
- جایگاه ابن سکّیت نزد معصومان 42
- وفات ابوصلت 42
- اشاره 42
- 1. ابن سکّیت 42
- مقام علمی 43
- سخنان ائمه درباره او 43
- 2. علی بن مهزیار اهوازی 43
- اشاره 43
- 3. ابراهیم بن مهزیار 44
- در محراب عبادت 44
- روایت های رسیده از وی 44
- آثار 44
- وفات 44
- اشاره 45
- احمد و مبارزه با انحراف های عقیدتی 45
- 4. احمد بن محمد بن عیسی 45
- اشاره 46
- شاگردان و استادان وی 46
- 5. احمد بن محمد خالد برقی 46
- تألیفات 46
- سفر به کوفه در جست وجوی حدیث 46
- وفات 46
- احاطه علمی و خدمات فرهنگی 47
- اخراج وی از قم 47
- احمد و خدمت به برادران دینی 48
- وفات 48
- مادرائی کیست 48
- وفات 49
- 1. عبداللّه بن جعفر حمیری، شیخ القمیین 49
- اشاره 49
- اشاره 49
- فصل هفتم: یاران امام هادی و عسکری علیهماالسلام 49
- تألیفات 49
- خدمات احمد بن اسحاق 50
- احمد بن اسحاق در کلام امامان 50
- 2. احمد بن اسحاق قمی 50
- فرزندان 50
- اشاره 50
- توقیع امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف به احمد بن اسحاق 51
- احمد بن اسحاق و دیدار با امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف 51
- وفات 51
- خدمات علمی صفار 52
- 3. علی بن ابراهیم 52
- اشاره 52
- 4. محمد بن حسن صفار 52
- تألیفات 53
- وفات 53
- 5. احمد بن داود جرجانی 53
- اشاره 53
- نگاهی به بصائر الدرجات 53
- استادان 54
- شاگردان 54
- سعد بن عبداللّه و امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف 54
- 6. سعد بن عبداللّه اشعری قمی 54
- تألیفات 54
- اشاره 54
- 7. حسن بن خالد، برادر محمد بن خالد 55
- وفات 55
- فصل هشتم: وکلای امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- 1. حسین بن روح نوبختی 56
- شخصیت و موقعیت حسین بن روح 56
- نخستین توقیع 57
- مدت نیابت حسین بن روح 57
- راز انتخاب وی به نیابت 57
- حسین بن روح و مقام نیابت و سفارت امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف 57
- حبس حسین بن روح 58
- کرامتی از حسین بن روح 58
- خدمات و تألیفات وی 59
- سخنان دانشمندان درباره او 59
- وفات 59
- 2. ابوسهل نوبختی 59
- اشاره 59
- در حضور دو امام 60
- ابوسهل و حسین بن منصور حلاج 60
- ابوسهل و شلمغانی1 60
- دیگر دانشمندان خاندان نوبختی 61
- نامه امام عسکری علیه السلام به ابن بابویه 61
- اشاره 61
- 3. علی بن بابویه قمی 61
- مناظره ابن بابویه با ابوعبداللّه رازی 62
- 4. شیخ صدوق 62
- علی بن بابویه و حلاج 62
- نوشته های ابن بابویه 62
- وفات ابن بابویه 62
- آخرین روزهای عمر وی 63
- اشاره 63
- 5. قاسم بن علاء آذربایجانی 63
- سخن پایانی: شهربانو مادر امام سجاد علیه السلام 64
- کتاب نامه 67
ص:34
همین که نامه امام صادق علیه السلام به عبداللّه رسید، عبداللّه آن نامه را بوسید و بر چشم گذاشت و مشکل آن مرد را حل کرد.(1)
عبداللّه نجاشی، چون به استانداری فارس و اهواز منسوب شد، نامه ای به امام صادق علیه السلام نوشت و از حضرت درخواست کرد راه کاری برای او بنویسند که او بر اساس آن، در طول ولایت خویش عمل کند. سپس از حضرت درباره مسائل گوناگون مانند مصرف زکات دستور خواست.
حضرت در پاسخ، راه کار کاملی به او نوشت که بخش هایی از آن ذکر شد. عبداللّه نجاشی، از اجداد احمد بن علی نجاشی نویسنده کتاب معروف رجال نجاشی است.
عبداللّه در همه این خدمات و رهنمون شدن آنها به طریق اهل بیت، مدیون عمار سجستانی است که او را به این مسیر هدایت کرد. امیرمؤمنان، علی علیه السلام فرمود: پیامبر در جنگ خیبر به من فرمود:
ای علی! اگر خدا به وسیله تو یک نفر را به حق رهنمون سازد، برای تو برتر از گستره عالم است.(2)
فصل چهارم: یاران امام موسی بن جعفر علیه السلام
اشاره
فصل چهارم: یاران امام موسی بن جعفر علیه السلام
زیر فصل ها
1. ابراهیم بن ابی محمود خراسانی
2. بی بی شطیطه
3. بشر حافی
4. محمد بن خالد برقی
1. ابراهیم بن ابی محمود خراسانی
اشاره
1. ابراهیم بن ابی محمود خراسانی
وی از اهل خراسان و از یاران امام موسی کاظم علیه السلام است(3) و از یاران امام رضا علیه السلام نیز شمرده می شود.(4)
او بعد از امام رضا علیه السلام نیز زنده بود و به حضور حضرت جواد الائمه علیه السلام نیز مشرّف شد و نوشته هایی که از امام رضا علیه السلام داشت، به حضرت جواد علیه السلام داد.(5)
مقام و منزلت وی نزد ائمه
مقام و منزلت وی نزد ائمه
وی نزد پیشوایان معصوم علیهم السلام جایگاه ویژه ای داشت و به حضور سه امام بزرگوار مشرّف و از محضر پرفیضشان بهره مند شد. روایت هایی از اهل بیت عصمت و طهارت از وی در کتب اربعه نقل شده که بیش از 32 مورد است.(6) بلندی مرتبه وی در روایتی از کشی آشکار است:
ابراهیم بن ابی محمود گوید: به حضور امام جواد علیه السلام وارد شدم و همراه من کتاب هایی از امام رضا علیه السلام بود. پس آن کتاب ها را بر حضرت جواد علیه السلام عرضه کردم. آن حضرت آن کتاب ها را می خواند و بر روی دیدگان مبارکش می نهاد و می فرمود: آری به خدا سوگند، نوشته های پدرم است. پس آن قدر گریست که اشک چشمانش بر گونه های مبارکش جاری شد.
پس گفتم: فدایت شوم، همانا پدر بزرگوارتان گاهی در یک مجلس چندین مرتبه به من می گفت: خداوند، تو را در بهشت جای دهد. پس حضرت جواد علیه السلام فرمود: من نیز از خدا می خواهم تو را به بهشت داخل کند. پس گفتم: سرورم، قربانت شوم، آیا نزد خدا تضمین می کنی که مرا وارد بهشت کند؟ حضرت فرمود: آری، پس پای مبارکش را بوسیدم.(7)
این نوشته ها را حضرت رضا علیه السلام برای فرزندش امام جواد علیه السلام نوشته بود و ابراهیم مأمور بود آنها را به حضرت جواد علیه السلام برساند.
این روایت به تنهایی از مقام بلند ابراهیم بن ابی محمود خبر می دهد. دانشمندان شیعه نیز موثّق بودن او را تأیید و از وی تجلیل کرده اند. بزرگواری وی تا حدی است که افرادی چون عبدالعظیم حسنی نیز از وی روایت می کنند.(8)
دانشمند محقق، محی الدین ممقانی، در حاشیه تنقیح المقال می نویسد:
ایشان از نادر افرادی است که به شرف دعای امام نائل شدند. او از اجلاّی ثقات شمرده شده و توثیق وی به طور متواتر از علمای رجال رسیده است. پس او ثقه و جلیل القدر است و روایاتش از ناحیه وی همه از صحاح می باشند.(9)
خدمات علمی و فرهنگی
خدمات علمی و فرهنگی
وی از افرادی است که در حفظ و ترویج آموزه های پیشوایان معصوم نقش بسزایی ایفا کرده و پیوسته در نشر آیین اهل بیت علیهم السلام کوشیده
1- اصول کافی، ج 2، ص 152؛ اختصاص مفید ص 260؛ اعیان الشیعه، ج 8، ص 87 .
2- بحارالانوار، ج 32، ص 448.
3- رجال طوسی، ص 332.
4- رجال طوسی، ص 352.
5- رجال کشی، 567.
6- موسوعه طبقات الفقهاء، ج 3، ص 33؛ معجم رجال الحدیث، ج 1، رقم 90.
7- رجال کشی، ص 567، تنقیح المقال، ج 3، ص 250.
8- تنقیح المقال، ج 3، ص 252؛ موسوعه طبقات الفقهاء، ج 3، ص 34.
9- تنقیح المقال، ج 3، ص 252.