امام خمینی ( رضوان الله تعالی علیه ) و سلوک در تقدیر توحیدی زمانه صفحه 80

و اجتماعی انسان ها را تضمین می کنند و معنای تمدن سازی حکمت متعالیه از جهتی در این نگاه نهفته است و در افقی که ما در تمدن نوین اسلامی مدّ نظر داریم از این نگاه غافل نخواهیم بود.(1)

ریشه ی صنعت گری در انسان

از نظر ملاصدرا و در راستای تحقق تمدنی که باید مدّ نظر باشد، این که انسان می تواند سازنده و صنعت گر باشد و دست به اکتشاف و اختراع بزند، همه ریشه در مقام خلیفه اللّهی انسان دارد. چون خلیفه ی خدا روی زمین است و چون مظهر همه ی اسماء جمال و جلال الهی است، این توانمندی های علمی و صنعتی را داراست. در حقیقت انسانِ مخترع و همچنین انسان صنعت گر یا انسان فنی، جمال الهی را در افعالش به تجلی در می آورد و در آینه ی حرفه یا صنعتی که دارد به ظهور می رساند. ملاصدرا می فرماید: «کل واحد من أفراد البشر ناقصا أو کاملا کان له نصیب من الخلافه بقدر حصه إنسانیه، لقوله تعالی: «هُوَ الَّذِی جَعَلَکُمْ خَلائِفَ فِی الْأَرْضِ»، مشیرا إلی أن کل واحد من أفاضل البشر و أراذلهم خلیفه من خلفائه فی أرض الدنیا».(2) جانشینی و خلیفهالله بودن انسان در حقیقت مظهریت انسان در همه ی اسماء الهی است و به واسطه ی همین مظهریت، او خلیفه ی خداوند است در همه ی آن تجلیات و تصرفات. اما