- چکیده 1
- مقدمه استاد انصاری بویراحمدی 1
- شیعه و تاریخ 7
- پیشینه تاریخی بحث 9
- 1. تشیع در لغت 11
- فصل اول: تعاریف 11
- 1 - 3 تشیع سیاسی 17
- اشاره 17
- 2 - 3. تشیع عقیدتی 19
- 4 - 3. تشیع دینی و فرهنگی 20
- 3 - 3. تشیع حُبّی 20
- اشاره 21
- الف) گروه اول 22
- اشاره 22
- 1. جریانات بعد از سقیفه 22
- 2. ظهور شیعه در زمان قتل عثمان 23
- 3. بعد از جنگ جمل 24
- 5. ظهور تشیع بعد از شهادت حسین بن علی 25
- 4. بعد از جنگ صفین 25
- 6. تشیع متأثّر از افکار ابن سبا 26
- 7. تأثر تشیع از افکار فارسیان 28
- عوامل تشیع ایرانیان از دیدگاه اهل سنت 29
- 1. ارتباط سببی با ایرانیان 29
- 2. تناسب آرا بین شیعه و ایرانیان 33
- ب) گروه دوم 34
- قول حق و نظریه محقق 37
- فصل اول: قیام های علویان در عصر امویان 39
- اشاره 39
- 1. قیام زید 41
- 2. قیام یحیی بن زید 43
- 4. قیام زید و نظر امام صادق 45
- 5. آرا و عقاید زیدیه 49
- 6 . امامت از دیدگاه زیدیّه 52
- اشاره 55
- 1. قیام محمد نفس زکیه 55
- امام صادق و نفس زکیه 56
- 2 قیام ابن طباطبایی حسنی 58
- 4. قیام یحیی بن حسین (زیدیان یمن) 59
- امام هفتم و شهید فخ 62
- آثار و برکات این قیام ها در گسترش تشیع 64
- اشاره 67
- 1. ورود مسلمانان به طبرستان 67
- 2. مقابله قدرت های محلی با اعراب 68
- 3. ورود نخستین علویان به طبرستان و دیلم 70
- الف: قیام حسن بن زید (داعی کبیر) و تشکیل دولت مستقل شیعی در طبرستان 72
- ب. منش و روحیات حسن بن زید 76
- ج. محمد بن زید و تشکیل دولت 78
- د. طبرستان بعد از شهادت داعی محمد بن زید 80
- ه-. تحولات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی در این دوره 81
- 1. تحولات فرهنگی دوره علویان 81
- 2. تحولات سیاسی و اجتماعی 83
- 4. آثار این قیام ها در گسترش تشیع 87
- دلایل اهمیت علویان طبرستان در ایران 88
- 1. موقعیت جغرافیایی گیلان 89
- اشاره 89
- فصل اول: چگونگی ورود اسلام به گیلان 89
- کوچصفهان 94
- لاهیجان 95
- فومن 95
- رانکو 96
- 2. گیلان قبل از اسلام 97
- 3. گیلان در دوره اموی 100
- 4. گیلان در دوره عباسیان 101
- اشاره 102
- 5. ورود علویان به گیلان (و قیام آن ها) 102
- الف. قیام حسن بن علی (اطروش) 103
- ب. حکومت حسن بن علی 104
- د. تأثیرات قیام حسن بن علی در گسترش تشیع در گیلان 109
- ه-. قیام داعی صغیر 110
- و. روحیات داعی صغیر 111
- علل و عوامل گسترش تشیع در طبرستان و دیلم 112
- ز. علویان مدعی حکومت قبل و بعد از داعی صغیر 113
- 6. مذهب علویان در گیلان (ناصر و داعی صغیر) 115
- الف. دیلم خاستگاه آل بویه 118
- 1. عوامل زمینه ساز دولت آل بویه 118
- اشاره 118
- ب. ظهور آل بویه و به قدرت رسیدن آن ها 119
- معز الدوله (احمد بن بویه) 125
- د. موضع گیری دیلمیان و ترکان با آن ها 127
- اشاره 129
- الف. احیای شعائر شیعه 132
- ج. رابطه آل بویه با علمای شیعه 135
- ب. داشتن وزرای شیعه 135
- اشاره 138
- 1. نسب آل کیا 138
- 2. زمینه های تأسیس دولت آل کیا 139
- 1 - 3. خاندان موید بالله 140
- 3 - 3. خاندان ناصروند 141
- 2 - 3. خاندان هزار اسبی 141
- 5 - 3. خاندان اسحاق 142
- شخصیت سید قوام الدین مرعشی 143
- 2 - 5. سید علی کیا بن امیر (769 - 791ق) 145
- 5. فرمانروایی سادات کیایی 145
- 1 - 5. امیر کیا بن حسن کیا 145
- 3 - 5. سید هادی کیا بن امیر (791 - 797ق) 149
- 4 - 5. سید حسین کیا بن علی (797 - 798ق) 150
- 7 - 5. سید ناصر بن امیر سید محمد (833 ه-.ق) 151
- 6 - 5. سید حسین کیا (دومین دوره حکومت 829 - 833 ه-.ق) 151
- 10 - 5. کارکیا ناصر کیایی امیر سید محمد (دومین دوره حکومت 833 - 850 ه-.ق) 152
- 9 - 5. سلطان حسین کیا (فرزند کوچک سید علی کیا 833 ق) 152
- 14 - 5. سلطان احمد خان بن حسن (911 - 940ق) 154
- 13 - 5. سلطان حسن بن سلطان محمد (909 - 911ق) 154
- 15 - 5. کارکیا علی بن سلطان احمد خان (940 - 941ق) 155
- 17 - 5. خان احمد خان بن کارکیا، سلطان حسن (943 - 975 ه-.ق) 156
- اشاره 158
- 6. خدمات دولت آل کیا 158
- نام برخی از دانشمندان و علمای دربار آل کیا 159
- الف. فرهنگی و مذهبی 159
- اشاره 164
- 1. زمینه های ارتباط آل کیا با صفویان 165
- 3. خان احمد خان و صفویان (شاه طهماسب) 169
- عوامل مهم سقوط حکومت خان احمد در زمان شاه عباس 171
- فرمانروایان سادات گیلانی 172
- 4. تحولات مذهبی در گیلان در عهد دولت صفویان 172
مقدمه استاد انصاری بویراحمدی
چکیده
تحولات اجتماعی و فرهنگی در هر جامعه حاصل پیشینه اجتماعی - فرهنگی و شرایط خاص حاکم بر آن جامعه است. به همین دلیل برای بررسی آن تحولات، ابتدا باید این سوابق به خوبی شناسایی گردد. از این رو، در این پژوهش در بخش نخست معنای لغوی و اصطلاحی شیعه، آرا و اقوال در پیشینه تاریخی شیعه از زمان شروع آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در بخش دوم عوامل گسترش شیعه و قیام های علویان در عصر امویان مانند قیام زید بن علی بن حسین و فرزندش و قیام های علویان در عصر عباسیان مانند قیام نفس زکیه و شهید فخ ّ و آثار و برکات این قیام ها در گسترش تشیع در منطقه طبرستان و دیلم و ورود اولین گروه علویان به طبرستان و دیلم مانند یحیی بن زید و تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این دوره را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در بخش سوم، نخست اوضاع جغرافیای تاریخی و سیاسی منطقه گیلان و سپس حکومت علویان در گیلان و تأثیرات این دو قیام و تشکیل حکومت علوی در گسترش تشیع در گیلان را مورد بررسی خواهیم داد و در ادامه درباره عوامل و زمینه های تشکیل دولت آل بویه و مذهب آن حکومت و سپس به تشیع در عهد دولت آل کیا - که در نیمه دوم قرن هشتم هجری اندک سال پس از برقراری حکومت سادات مرعشی در مازندران و با حمایت سید قوام الدین مرعشی سرسلسله مرعشیان شکل گرفت – سخن خواهم گفت.((1))
1- ([1]) و وقتی که اسماعیل میرزا قدرت های ملوک الطوایفی را در ایران از بین برد و دولت صفوی را تشکیل داد با دولت آل کیا مدارا کرده و حتی زمینه های گسترش همکاری با آنان را فراهم کرد. ولی بعدها در زمان خان احمدخان در اثر اختلافاتی که بین او و حاکمان صفوی به وجود آمد زمینه سقوط دولت آل کیا فراهم شد. این اختلافات در زمان شاه عباس به اوج خود رسید و خان احمد خان به ناچار به دولت عثمانی که دشمن صفویان بودند، پناهنده شد و با مرگ وی در سال 1005 هجری در بغداد حکومت آل کیا برچیده شد و منطقه گیلان برای اولین بار زیر نظر حکومت مرکزی (صفویه) قرار گرفت.