نسل کشی سادات و مسلمان شیعه صفحه 389

ص:416

1- (1) احتمالاً این کلمه «دنیامز» باشد؛ یعنی خدا را شکر هم دین ما آمد و هم دنیای ما.
2- (2) تجربه الاحرار، ج 1، صص 58-62.
3- (3) انقراض صفویه، لکهارت، ص 302؛ به نقل از: تاریخ هامر، ج 14، ص 102؛ گزارش مورخ 29 مه و 9 ژوئن 1724 م آبراهام استانیان، مأمور مقیم دولت انگلیس در قسطنطنیه، مضبوط در بایگانی انگلیس، ج 25، ش 97.

دو بار نیروهای امدادی را که شاه طهماسب فرستاده بود، شکست داد و خوی را بعد از هجوم، در 12 شعبان 1136 ه. ق / 7 مه 1724 م گرفت.(1)

ارزش دفاع مردانه شهبازخان دنبلی که پیش از آن به خواری از ریاست ایل و حکومت چورس عزل شده بود و پایداری مردم خوی در برابر سپاه عظیم و توپخانه عثمانی، وقتی روشن می شود که ببینیم 1/5 سال پیش از آن، اصفهان در برابر نیروی ضعیف چندهزار شورشی افغانی به زانو درآمده و شاه سلطان حسین پایتخت کشور و تاج و تخت خود را تسلیم محمود افغان کرده بود. پایداری دو ماهه خوی، مانع پیشروی سریع عثمانی ها شد؛ چراکه هدف اصلی آنها تسخیر تبریز بود. اما تلفاتی که در خوی متحمل شدند و ملاحظه پایداری ایرانیان، سبب شد که سردار عثمانی جرئت نکند بلافاصله بعد از اشغال خوی، به تبریز حمله کند. او آن قدر صبر کرد تا نیروی کمکی به او رسید و سه ماه بعد به سوی تبریز حرکت کرد. این پایداری از یک طرف فرصت تجهیز قوا به حاکم تبریز داده بود و از دگرسو قتل عام مردم خوی به دست ترک ها، خشم مردم تبریز و روح مقاومت را در آنان برانگیخته بود. این بود که در آن سال عبدالله پاشا، در حمله به تبریز هم شکست خورد و در حمله سال بعد، پانزده ماه پس از اشغال خوی، تبریز پس از ایستادگی قهرمانانه مردم و کشتار فجیعی که مهاجمان کردند، به دست عثمانی ها افتاد.

2. قتل عام همدان

در سال 1724 میلادی (1138 هجری)، شهر همدان نیز به تصرف احمد پاشا، والی عثمانی، درآمد و بر اثر مقاومت مردم در برابر قوای عثمانی، گروه بزرگی از مردم