دانستنیهای شیعه صفحه 104

فخی و در مرحله سوم داعی برادر دیگرش امام یحیی بود ، و در نهایت وقتی خبر سرانجام کار یحیی به او رسید ، دعوت به خود کرد و برای تاسیس دولت به «طنجه » رفت (44) و پایه گذار اولین دولت زیدیه شد . (45) در خصوص زندگی ادریس بن عبدالله اطلاعات روشنی در اختیار نیست ، ولی مسلم است که او پس از چند سال حکومت و احتمالا در سال 177 (46) با دسیسه هارون الرشید مسموم شد و به شهادت رسید . (47) پس از وفات ادریس بن عبدالله ، فرزندش ادریس بن ادریس (متولد 175) (48) جانشین او شد . (49) پس از وفات او در سال 214 ، (50) محمد بن ادریس بن ادریس دولت ادریسیان را استمرار بخشید . (51) از آن پس دیگر نوادگان ادریس یکی پس از دیگری در مغرب حکومت کردند; ولی دولت آنان حداکثر تا سال 375 دوام آورده است . (52)

سال ها پس از انقراض دولت ادریسیان در مغرب ، آنان در اندلس با امویان حاکم درگیر شدند (53) و در سال 407 ، یکی از نوادگان ادریس به نام علی بن حمود با کنار زدن امویان بر اندلس سلطه یافت (54) و ادریسیان از آن پس و تا سال 447 با فراز و نشیب هایی بر اندلس حکومت کردند . (55)

دولت ادریسیان در مغرب و اندلس اگرچه حداقل در ابتدا دولتی شیعی و زیدی مذهب بود ، ولی بروز تشیع و تظاهر به مذهب زیدیه در آن پر رنگ نیست . حتی در احوال ادریس اول آورده اند که او تشیع خود را اظهار نمی کرد و حداقل در سال های

نخست ، از خود به عنوان امام یاد نمی کرد . (56) به نظر می رسد که هدف ادریس نیز بیشتر قیام و انقلاب بوده است تا ادعای امامت و حرکتی فکری عقیدتی . (57)

امام ابوعبدالله (58) محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن الحسن بن الحسن (ع) معروف به «ابن طباطبا» ششمین امام زیدیه پس از زید بن علی است (59) که در سال 199 در جنبشی که فرماندهی آن را ابوالسرایا السری در زمان خلافت مامون (196- 218) برعهده گرفته بود ، در کوفه دعوت به خویش کرد و بیعت گرفت (60) و برای مدتی بر کوفه مسلط شد . (61) پس از وفات ابن طباطبا جوانی دیگر از علویان به جای او نشست (62) و از آن پس با کمک برخی علویان که به عنوان والی به مناطق مختلف اعزام شده بودند ، تا سال 200 پی آمدهای این ماجرا ادامه یافت ، و از آن جمله تسلط و حکمرانی ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) بر یمن قابل توجه است . (63) همچنین در سال 207 عبدالرحمان بن احمد بن عبدالله بن محمد بن عمر بن علی بن ابی طالب (ع) در منطقه عک یمن خروج کرد و با دعوت به «الرضا من آل محمد (ص)» برای خود بیعت گرفت . (64)

نخستین انشعاب در زیدیه

در همان آغاز شکل گیری زیدیه و در حالی که مبارزات و حرکت سیاسی علویان زیدی ادامه داشت ، در کوفه سه گرایش عقیدتی و فکری عمده در میان پیروان و معتقدان به امامت زید شکل پیدا کرده بود : جارودیه ، صالحیه و سلیمانیه . (65)

الف) جارودیه (یا سرحوبیه)

این گرایش به ابی جارود زیاد

بن منذر عبدی (متوفای 150ق) منسوب است . وی از اصحاب امام باقر (ع) و سپس امام صادق (ع) بود ، ولی بعدها ایشان را ترک کرد و به اردوی امام زید پیوست . (66) اصول و ویژگی های عقاید جارودیه عبارت است از : 1 . نص خفی بر امامت علی (ع) (67) و نص جلی بر امامت حسن (ع) و حسین (ع) (68) و درنتیجه حکم به کفر و ضلالت امت پس از پیامبر (ص) به جهت مخالفت با نص و تن دادن به خلافت شیخین; (69) 2 . حصر امامت در فرزندان فاطمه (س) اعم از فرزندان امام حسن (ع) یا امام حسین (ع) ; (70) 3 . اعتقاد به اصل مهدویت . (71)