دانستنیهای شیعه صفحه 108

دوره سوم و آخر حکومت امامان زیدیه در یمن از امام قاسم بن محمد آغاز می شود و به کودتای 1962 و اعلام جمهوری پایان می یابد . در زمان امامت امام قاسم بن محمد (1006- 1029) دولت امامان زیدی یک بار دیگر اقتداری مضاعف یافت و او که عالم و فقیهی برجسته نیز بود ، (152) برای اولین بار امکان یافت تا بر همه یمن از جنوب تا شمال حکم براند . (153) همچنین در زمان امام متوکل اسماعیل (1054- 1085) از نوادگان امام هادی ، این اقتدار گسترش بیشتری یافت و به اوج رسید . (154) مورخان آورده اند که امام متوکل در سال 1073 عید غدیر را روز جشن و سرور رسمی اعلام کرد و یک بار دیگر به این مراسم در یمن رونق بخشید . (155)

بالاخره ، آخرین امامان زیدی که از خانواده حمیدالدین و از نسل امام قاسم رسی بودند ، امامتشان با امام محمد بن یحیی حمیدالدین «المنصور» در سال 1307 (1890م) آغاز شد . امام المنصور و پس از او فرزندش امام یحیی «المتوکل » که در سال 1322 (1904م) به امامت رسید ، بر روال گذشته مشی کردند ، (156) با این تفاوت که پس از استقلال دوم یمن از عثمانی ها در سال 1919 و به دنبال سیطره کامل دولت زیدی

بر یمن که شاید برای اولین بار در این حد اتفاق افتاده بود ، (157) و همزمان با تحولات سریع جهان و منطقه ، عرصه بر حکومت امامان زیدی تنگ شد . (158) امام یحیی بن المنصور هرچند کوشید تا با یک رشته سیاست ها ، مثل ترور مخالفان ، (159) «مملکت متوکلیه یمنیه » (نامی که بر یمن گذاشته بود) را محفوظ نگاه دارد (160) ولی در انقلاب 28 سپتامبر 1948 به قتل رسید (161) و عبدالله بن احمد الوزیر از آل وزیر که از سوی حزب احرار کاندیدای مقام امامت بود ، (162) با داعیه امامت مشروطه (امامت قانون اساسی) در انقلابی که به انقلاب قانون و انقلاب علما نامیده شد ، زمام امور را به دست گرفت . (163) انقلاب علما در همان سال با شکست مواجه شد و امام عبدالله و نخست وزیرش علی بن عبدالله اعدام شدند (164) و امام احمد بن یحیی «الناصر» فرزند امام یحیی دوباره بر مسند امامت تکیه زد . در 26 سپتامبر 1962م . و پس از درگذشت امام احمد طی یک کودتای نظامی حکومت جمهوری اعلام شد (165) و فرزند امام احمد ، امام محمد البدر آخرین امام زیدیه بود که هیچ گاه فرصت حکومت بر یمن را پیدا نکرد .

به طور خلاصه ، اصولی که در این دوره به عنوان معتقدات زیدیه طرح گردید و مورد قبول قرار گرفت عبارت اند از : 1 . افضلیت علی (ع) بر سایر صحابه; 2 . اولویت آن حضرت بر دیگران در امر امامت; 3 . حصر امامت پس از حسن (ع) و حسین (ع) در فرزندان آن دو; 4 . وجود نص بر

امامت علی (ع) و حسنین (ع) و استحقاق امامت بعد از آنان با دعوت و تحقق سایر شرایط امامت نه با وراثت; 5 . عصمت اهل بیت شامل علی (ع) ، فاطمه (س) و حسن (ع) و حسین (ع) ; 6 . طعن صحابه و تخطئه آنان; 7 . گشودن باب اجتهاد; 8 . تجویز تقیه; (166) 9 . رواج فتاوای فقهی و سنت های مذهبی نزدیک به امامیه چون جمع بین نمازها ، باز گذاشتن دست ها در نماز و آمین نگفتن پس از قرائت حمد ، قصر نماز در سفر ، برپایی مجالس و محافل جشن و سرور در روز غدیر ، تقدیس ائمه و احترام و زیارت قبور آنان و .

در مجموع ، گرایش این دوره که در هادویه متبلور است ، تا بدان جا به مذهب امامیه نزدیک شد که بسیاری از اهل سنت آن را با امامیه یکی می دانند . (167) تنها تفاوت هادویه و امامیه در این ذکر می شود که امامیه بر خلاف هادویه عدد امامان را در دوازده تن معین محصور می داند . (168) در طول تاریخ نیز زیدیه هادوی احترام زیادی نسبت به امامیه داشته اند ، به طوری که موجبات سرزنش جریان های رقیب را فراهم آورده است . (169) در پایان نکته قابل توجه آن که گرایش های قاسمیه ، ناصریه و هادویه در این دوره به نحوی امتداد گرایش جارودیه در قرن دوم به شمار آمده است (170) که بر خلاف دو فرقه دیگر زیدیه در آن قرن به امامیه نزدیک تر بود . (171)

جریان نزدیک به اهل سنت در حاشیه

به موازات جریان نزدیک به امامیه ، و به طور مشخص مذهب هادویه ، جریان دیگری در زیدیه یمن به اهل سنت

نزدیک می شود و به عنوان رقیب جریان غالب و قوی تر زیدیه و مذهب هادویه ، آن را به چالش می کشاند .

1 . ابن المرتضی