دانستنیهای شیعه صفحه 211

روزی نماز ظهر را با رسول خدا صلی الله علیه و آله می خواندم . بعد از نماز ظهر ، فقیری در مسجد تقاضای کمک مالی کرد و هیچ کس چیزی به او نداد ، سائل دستان خود را به آسمان بلند کرد و گفت : خدایا! شاهد باش که در مسجد پیامبر تو ، محمّد صلی الله علیه و آله تقاضای کمک نمودم ، اما کسی چیزی به من نداد . در این لحظه ، علی علیه السلام در حال رکوع نماز بود و با انگشت دست راست خود ، که انگشتری در آن بود ، به سائل اشاره کرد و او نیز انگشتر را از انگشت وی گرفت . پیامبر صلی الله علیه و آله شاهد جریان واقعه بود . چشمان خود را به آسمان گرفت و گفت : خدایا! برادرم موسی از تو درخواست نمود که «ربِّ اشرح لی صَدری ، و یَسّرلی اَمری ، و احلُل عقدهً مِن لسانی ، یَفقهوُا قولی ، و اجعل لی وزیرا مِن اهلی ، هارونَ اخی ، اُشدد به أزری ، و اَشرِکه فی امری» . و تو نیز خواسته او را اجابت کردی و گفتی : «و سَنَّشُدُّ عضدَکَ بأخیکَ و نَجعلُ لکما سلطانا . » خدایا! من نیز پیامبر برگزیده تو هستم . بر من نیز شرح صدر بده ، و کار مرا نیز آسان کن ، و از خاندان من علی را بر من وزیر قرار بده و به وسیله او پشت مرا قوی گردان . . . . همین که دعای پیامبر تمام شد ، جبرئیل بر پیامبر نازل شد و گفت که این آیه را بخواند

: «اِنّما ولیُّکم اللّهُ و رسولُه والّذینَ آمَنوا الّذینَ یُقیمونَ الصّلوهَ و یُؤتونَ الزّکوه وَ هُم راکعونَ . (20)

روایت ابوذر را از آن روی آوردیم که علاوه بر دلالت بر شأن نزول آیه ، برخی مفسّران اهل سنّت ، از جمله ابواسحق احمد الثعلبی نیز تأیید و نقل کرده است . (21) به هر حال ، مدلول آیه مصادر قدرت و ولایت را در خدا و رسول و کسی که در حال رکوع انگشتری خود را به زکات بخشیده است ، حصر و تعریف می کند و ولایت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام را در امتداد یکدیگر قرار می دهد .

2 . آیه تطهیر

2 . آیه تطهیر : «اِنّما یُریدُاللّهُ لِیُذهبَ عنکمُ الرجسَ اَهلَ البیتِ و یُطِّهِرَکُم تطهیرا» (احزاب : 33) [البته جز این نیست که خداوند خواسته است ناپاکی را از شما ، خاندان نبوّت ، بردارد و شما را کاملاً پاک و منزّه گرداند . ]

آیه تطهیر ، که دلیل بر عصمت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله است ، از جمله آیاتی است که در اثبات امامت علی علیه السلام مورد استدلال قرار گرفته است؛ زیرا عصمت چنان که از قاعده لطف انتاج شد شرط اساسی امامت است و غیر از علی علیه السلام ، بنابر اجماع و ضرورت ، کسی معصوم نیست . (22) درباره مفهوم و مصادیق «اهل بیت» در آیه تطهیر و نیز در حدیث «ثقلین» اختلاف نظر گسترده بین شیعه و سنّی وجود دارد . اهل سنّت آیه تطهیر را در شأن زنان پیامبر می دانند و تبعا زنان پیامبر صلی الله علیه و آله را مصادیق اهل بیت تلقّی می کنند . مهم ترین دلیل متفکران سنّی استناد به

«نظریه وحدت سیاق» در آیات قرآن است . منظور از نظریه سیاق این است که آیه تطهیر در اثنای آیات مربوط به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است و شایسته است به لحاظ رعایت سیاق ، در همین راستا تفسیر شود . بنابراین ، مفهوم طهارت و مصداق اهل بیت ، هر دو ناظر به زنان پیامبر و دفاع از موقعیت آنان است که هرگز مرتکب رجس یعنی شرک و گناهان کبیره ، چون زنا نمی شوند . (23)

مفسّران شیعه پاسخ های متنوّعی نسبت به دلیل وحدت سیاق داده اند : نخست آنکه خطاب آیه به زنان نیست و بنابراین ، با ضمیر مؤنث نیامده ، بلکه به جمعی است که حداقل بیشتر آنان مرد است . بدین سان ، خود آیه بر خلاف نظریه سیاق ، هیچ نشانه لفظی بر دلالت بر زنان پیامبر صلی الله علیه و آله ندارد ، بلکه به خلاف آن صراحت دارد .

دوم بسیاری از مفسّران عقیده دارند که آیه تطهیر هرگز همراه آیات مربوط به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله نازل نشده ، بلکه آیه ای است که مستقل نازل شده و در تنظیم بعدی قرآن ، در موضع کنونی خود در بین آیات مربوط به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله گنجانده شده است .

سوم ، احادیث زیاد ، به ویژه صحیح مسلم ، از زید بن ارقم و روایت ام سلمه است . ام سلمه ، یکی از زنان پیامبر صلی الله علیه و آله می گوید : «آیه تطهیر در خانه من نازل شد و به دنبال آن پیامبر صلی الله علیه و آله پیکی به خانه فاطمه علیهاالسلام فرستاد تا علی و فاطمه و حسن و حسین را به نزد آن حضرت فراخواند