دانستنیهای شیعه صفحه 214

همه قوم ساکت شدند و از پاسخ دادن به سؤال پیامبر صلی الله علیه و آله امتناع کردند ، بجز علی علیه السلام جوان ترین فرد در جمع حاضر که برخاست و گفت : «من ، یا رسول اللّه تو را در این امر یاری خواهم کرد . » پیامبر صلی الله علیه و آله دست بر دوش او گذاشت و فرمود : «این [علی علیه السلام ] برادر و وصی و خلیفه من در میان شماست . بشنوید از او و او را اطاعت کنید . » در این هنگام ، قوم پیامبر به خنده و تمسخر برخاستند و در حالی که پراکنده می شدند ، رو به ابوطالب می گفتند : «[محمّد] تو را دستور داده تا از پسرت اطاعت کنی!»(30)

اندیشه شیعه با استناد به حدیث فوق ، بر آن است که رسول خدا صلی الله علیه و آله از ابتدای بعثت خود ، علی علیه السلام را برادر ، وزیر و خلیفه خود تعیین نموده است و در دوران حیات پیامبر نیز هیچ سخن و نشانه ای دلیل بر نقض و نفی این وصیت وجود ندارد . بنابراین ، حتی اگر گفته شود که پیامبر در آخر عمر خود ، وصیتی درباره جانشین خود نداشته است ، سخن پیامبر در نخستین مرحله بعثت به اعتبار خود باقی است وامامت علی علیه السلام رااثبات می کند

.

اشارات فوق اهمیت حدیث«دار/انذار» را در زنجیره تفکر سیاسی شیعه نشان می دهد . درست به همین لحاظ است که نویسندگان اهل سنّت همواره به این حدیث توجه کرده و از زوایای مختلف مورد ارزیابی قرار داده اند . دکتر علی سامی النشار در جمع بندی دیدگاه شیعه و سنّی درباره حدیث «دار» می نویسد :

رأی شیعه درباره حدیث دار که به اشکال مختلف وارد شده سند بزرگی در تفکر شیعه در وجود نص آشکار بر امامت علی علیه السلام و جانشینی او بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله است . در حالی که اهل سنّت و جماعت در صحّت این حدیث اختلاف نظر دارند ، برخی عقیده به صحّت آن دارند و بعضی دیگر در درستی آن تردید کرده اند . لیکن اهل سنّت و جماعت عموما چنین می اندیشند که حدیث مذکور به هر حال ، هیچ برخورد و تعارضی با خلافت ابوبکر ندارد . »(31)

2 . حدیث منزلت

2 . حدیث منزلت : اکثر حدیث شناسان در دلالت حدیث «منزلت» بر جانشینی علی علیه السلام اتفاق نظر دارند . این حدیث یکی از مهم ترین منابع حدیثی شیعه برای مشروعیت نظام سیاسی امامت تلقّی شده است . ابن عبّاس روایت کرده است که رسول خدا به منظور شرکت در غزوه تبوک از مدینه خارج شد و مردم نیز همراه او بودند . علی علیه السلام هم آماده می شد و برای آمدن همراه پیامبر صلی الله علیه و آله اجازه خواست . پیامبر صلی الله علیه و آله پاسخ منفی داد ، و علی علیه السلام به گریه افتاد . رسول خدا صلی الله علیه و آله در پاسخ گفت : آیا راضی نیستی که تو به من به منزله هارون برای موسی باشی ، جز اینکه بعد از من

پیامبری نیست؟ . . . سزاوار نیست که من بروم ، مگر اینکه تو خلیفه و جانشین من در شهر باشی . تو بعد از من ولیّ هر زن و مرد مؤمن هستی . (32)

به نظر شیعه ، آشکارترین مقام و منزلت هارون نسبت به موسی ، همان مقام وزارت و پشتیبانی هارون برای موسی است و اشتراک هارون با موسی در اجرای امر رسالت و جانشینی حضرت موسی علیه السلام . بدین سان ، علی علیه السلام بر سبیل خلافت و نه به عنوان پیامبر ، جانشین حضرت رسول صلی الله علیه و آله است و اطاعتش بر جمیع امّت اسلامی واجب می باشد . (33) احمد محمود صبحی در اعتبار حدیث «منزلت» می نویسد :

حدیث منزلت مورد قبول دو طرف شیعه و سنّی است . حدیث صحیح است که راویان آن به تواتر رسیده است و از رهبران اهل سنّت ، کسانی چون بخاری در جزء دوم صحیح بخاری (ص 198) و مسلم در جزء دوم از صحیح مسلم (ص 323) و امام احمد بن حنبل در جزء اول المسند (ص 331) نقل کرده اند . از علمای کلام سنّی کسانی چون رازی در نهایه العقول ، ذهبی در تلخیص مستدرک و ابن حجر هیثمی در الصواعق المحرقه و ابن تیمیه در منهاج السنّه به صحّت حدیث نظر دارند . (34)