دانستنیهای شیعه صفحه 286

فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) ، سال اول ، شماره 2 ، زمستان 1374 ، صص 85-51

ویژگی ها و منابع مذهب شیعه

ویژگی ها و منابع مذهب شیعه

تشیع به مثابه یک مکتب عقیدتی در اسلام ، گرایشی خاص بر اساس یک سلسله نظرات و تحلیلات کلامی و تاریخی است . حدیث «ثقلین »که وسیله محدثان شیعی و سنی از پیامبر روایت شده و وی بر اساس آن مسلمانان را پس از خود به پیروی از قرآن و خاندان خویش فرا خوانده بود همراه تعدادی دیگر از روایات نبوی ، ریشه اصلی این گرایش را که بعدا با استدلالات کلامی و فلسفی و تاریخی تقویت گردید تشکیل می داد .

در مباحث مذهبی ، مکتب شیعی نظرات خود را عموما از رهنمودهای بزرگان و ائمه اهل

بیت پیامبر الهام گرفته است . اختلاف اصلی دو مکتب فقهی سنی و شیعی در کیفیت تلقی سنت نبوی و منابع فقه است . اهل سنت ، حدیث نبوی را از طریق صحابه پیامبر اخذ نموده اند در حالی که شیعه این حدیث را از طریق خاندان وی به دست آورده است . از سوی دیگر مذاهب فقهی اهل سنت دنباله رو نظرات فقهی چند تن از فقهاء مدینه و عراق اند لیکن مذاهب فقهی شیعی تابع نظرات امامان اهل بیت هستند که از آن میان مکتب شیعی دوازده امامی که عمده ترین نحله شیعی است از آراء امامان دوازده گانه مشهور خود به خصوص امام ششم ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق پیروی می کند و به همین جهت به «جعفری »نیز شهرت دارد . قرآن ، حدیث ، اجماع و عقل منابع فقه شیعه را تشکیل می دهند (1) :

قرآن در همین شکل و مفاد ظاهری خود حجت ، و شکل دهنده روح حاکم بر فقه شیعی است .

حدیث یعنی گفتار و کردار و تقریر پیامبر یا امام ، باید با وسائط موثق و معتبر رسیده باشد که البته در این مورد وضع مذهبی راوی تاثیری ندارد . حدیثی که وسیله یک غیر شیعی راستگو نقل شده باشد به همان اندازه معتبر و مورد عمل است که حدیث شیعی راستگو .

اجماع یعنی وحدت نظر همه دانشمندان شیعی در یک موضوع ، به خودی خود حجت نیست لیکن گاه به تفصیلی که در کتابهای اصول فقه هست از راه آن «سنت »به اثبات می رسد .

مراد از عقل به عنوان یک منبع برای حقوق شیعی (2) حکم قطعی عقل مجرد انسانی است چنان