دانستنیهای شیعه صفحه 294

ذکر نشده است . (7)

ابوجعفرصبیحی کوفی(165؟265ق)

ابوجعفر حمدان (احمد) بن معافی کوفی ، از راویان موثّق و معتبر شیعه ، از ارادتمندان امام صادق علیه السلام و از اصحاب امام کاظم و رضا علیهماالسلام و از کسانی بود که این دو امام در حق او دعا کردند . از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست ، ولی طبق گزارش ، ابوالحسین محمّد بن علی بن معمر ، که از دوستان و شاگردان او بود ، وی عمری طولانی داشت و در سال 265 ه در همان سالی که سربازان صاحب زنج ، دهستان «قُسّین» (به ضم قاف و تشدید سین) از نواحی کوفه را به آتش کشیدند وفات کرده است . از همین جا می توان حدس زد که ولادت او تقریبا در سال 165 هجری روی داده؛ زیرا طولانی شدن عمر او حکایت از آن دارد که وی قریب یک قرن حیات داشته است . از لقب «کوفی» برمی آید که وی ساکن کوفه بود و پرورش یافته آنجاست؛ چنان که از وفات او در کوفه می توان دریافت که وی تا آخر عمر در آنجا ساکن بوده و به تحصیل و تدریس مشغول بوده است .

از خانواده و چگونگی حیات علمی او اطلاعی در دست نیست ، اما احتمالاً وی از فرزندان معانی بن عمران است که از راویان معروف و خوش نام منابع شیعی و سنّی است . وی از جمله راویان حدیث «غدیر» است که ماجرای آن را از امام رضا علیه السلام شنیده بود . استادان او ابن ابی عمیر ، موسی بن سعدان و عبدالرحمن بن ابی نجران هستند . از جمله شاگردان

او ، ابوالحسین محمّد بن علی بن معمّر و مسعده بن صدقه هستند . مسعده فردی عامی مذهب بود و شاگردی وی نزد او ، حاکی از مکانت علمی اوست .

از آثار وی دو کتاب معروف ثبت شده است : یکی شرائع الایمان حاوی چهارصد حدیث از امام رضا علیه السلام درباره احکام فقهی و اصول دین؛ و دیگری کتاب الاهلیلجه که ظاهرا کتابی در موضوع طب است و روایات آن از امام صادق علیه السلام نقل شده است . («أهلیلجه» معرّب هلیله دانه است و اقسام زرد و سیاه دارد . )(8)

محمّد بن رجاء (؟ 266 ق)

ابوجعفر محمّد بن احمد بن محمّد بن رجاء بجلی کوفی ، از راویان شیعه و از اصحاب امام هادی علیه السلام ، تاریخ ولادتش معلوم نیست ، ولی وفات او در سال 266 ه . در ماه ذی الحجه پس از انجام مناسک حج در راه برگشت از مکّه اتفاق افتاد و در وادی «ذات عرق» بین مکّه و مدینه به خاک سپرده شد . وی ساکن یکی از روستاهای مدینه به نام «عرینه» بود و حیات علمی خود را از همانجا آغاز نمود .

در جوانی نسبت به علم طب علاقه نشان داد و در جمع آوری احادیث مربوط به آن کوشید . وی این هدف را با جدیّت دنبال کرد و بخش عمده ای از دوران حیات علمی خود را در جمع آوری احادیث مذکور صرف نمود و در نهایت ، مجموعه ای از تازه های حدیث در موضوع پزشکی قدیم تألیف نمود . با این حال ، گوشه های زیادی از زندگی او برای ما روشن نیست . از اینکه وی از چه خانواده ای برخاسته و در کجا

تحصیل کرده و علت تمایل او به دانش پزشکی چه بوده ، گزارشی در منابع نیامده است .