دانستنیهای شیعه صفحه 295

گرچه در منابع رجالی او را فردی «ناشناخته» توصیف کرده اند ، اما این مقدار روشن است که وی احادیث و اصول زیادی را جمع آوری کرده و شاگردش ، حمید بن زیاد آن ها را به دیگران منتقل کرده است . وی توفیق ملاقات با هیچ یک از امامان عصر خود را پیدا نکرد و مجموعه احادیث او به طور غیرمستقیم از ائمّه اطهار علیهم السلام نقل شده است . از جمله استادان او ، محمّد بن عصان انماطی و محمّد بن بشر هستند . شاگرد او حمید بن زیاد نینوایی (م 310 ق) است که از او احادیث و اصول زیادی روایت کرده . تخصص عمده او در طبابت بود . از این رو ، اثری که از خود بر جای نهاده ، در همین موضوع است . از جمله آثار او ، کتاب های نوادر و طب الائمه می باشند .

گفتنی است نام «محمّد بن رجاء» در روایات شیعه مشترک بین سه نفر است : 1 . محمّد بن رجاء الخیّاط (الحناط)؛ 2 . محمّد بن رجاء أرجانی؛ 3 . محمّد بن رجاء بجلی . فرد سوم که مورد نظر ماست ، در منابع معتبر شخصی «ناشناخته» معرفی شده؛ چنان که افراد پیشین نیز در علم رجال ، به وثاقتشان تصریح نشده است . (9)

المُسلی (؟ 266 ق)

نام او محمد بن عبداللّه است . «مسلیه» قبیله بزرگی از «مذحج» است که وی منسوب به آن می باشد . ولادت او معلوم نیست ، ولی در سال 266 ه . در کوفه وفات کرد و پسرش

بر او نماز گزارد . در منابع معتبر ، اثری از محیط خانواده ، دوران تحصیل و هم بحثان او نیست . از این رو ، اطلاعات ما درباره او بسیار اندکند . احتمالاً حیات علمی او در کوفه شروع شده و نزد افرادی همچون عبداللّه بن عبید و دیگران حدیث شنیده و با واسطه ، از امام صادق علیه السلام نقل روایت کرده است .

وی با اینکه در عصر امام عسکری علیه السلام زندگی می کرد ، توفیق دیدار آن حضرت را پیدا ننمود . از این رو ، شیخ طوسی نام او را در ردیف راویانی که به طور مستقیم از امام علیه السلام روایت نکرده اند ، قرار داده است . شاید یکی از دلایل عدم ملاقات او با امام علیه السلام ، بی انگیزگی وی در جمع آوری احادیث و ضعیف بودن حضور او در اجتماعات بوده است . به همین دلیل ، روایات او در منابع شیعه بسیار اندکند . شاهد مطلب این است که پس از مرگ او ، فرزندش بر جنازه او نماز خواند ، در حالی که در کوفه چهره های برجسته تری بودند که صلاحیت این کار را داشتند ، هرچند موضوع نماز خواندن فرزندش می تواند حاکی از آن باشد که پسر او نیز شخصیتی موجّه و احتمالاً از عالمان بوده است . این احتمال نیز وجود دارد که وی در امر امامت پس از امام کاظم علیه السلام متحیّر بوده و به همین دلیل ، به ملاقات امام عسکری علیه السلام نرفته و روایتی از او و امامان پیش از او نقل نکرده است . شاهد مطلب آنکه مهم ترین شاگرد روایی او و شاید تنها شاگرد او ، حمید

بن زیاد نینوایی است که خود فردی واقفی (هفت امامی) بود . با این حال ، در منابع معتبر ، وی از رجال موثّق شیعه معرفی شده است . برخی نیز احتمال اتحاد وی با ربیع بن محمّد مسلی ، را که فردی کثیرالحدیث بود داده اند ، ولی از ظاهر فهرست شیخ طوسی به دست می آید که آن ها دو نفر بوده اند .

گفتنی است برخی نام او را به اشتباه محمّد بن عبداللّه مسلمی و یا محمّد بن عبداللّه مکّی ثبت کرده اند که این اشتباه در بسیاری از منابع رجالی ذکر شده است . استاد او عبداللّه بن عبید ، و شاگردان او ایّوب بن نوح و حمید بن زیاد نینوایی هستند . از آثار او ، کتاب نوادر (تازه ها) است . (10)

¯ عمرو بن حریث (؟ 267 ق)

ابواحمد صیرفی اسدی کوفی ، از راویان موثّق و معتبر امامیه ، از تاریخ ولادتش اطلاعی در دست نیست ، ولی از آنجا که بدون واسطه از امام صادق علیه السلام روایت می کند ، معلوم می شود که وی دارای عمری طولانی بوده؛ زیرا به گفته صاحب الذریعه ، وفات او در سال 267 ه . اتفاق افتاده است . به شهادت کشّی در رجال خود ، وی برده بود ، اما عقیده ای صحیح و ایمانی سالم داشت . از این رو ، نباید او را با عمرو بن حریث صحابی (2 85 ق) ، که فردی ملعون و از اصحاب پیامبر و حضرت علی علیهماالسلام بود ، اشتباه گرفت؛ صاحب شرح حال ، اهل کوفه و از اصحاب امام صادق علیه السلام بود که اعتقاد خود را در