دانستنیهای شیعه صفحه 296

منزل برادر امام علیه السلام ، عبداللّه بن محمّد ، بر آن حضرت عرضه کرد و امام علیه السلام او را تأیید نمود . از جمله هم بحثان او حنان بن سدیر بود . روایات او بیشتر به طور مستقیم از امام صادق علیه السلام نقل می شوند . از این رو ، به درستی معلوم نیست که وی غیر از امام صادق علیه السلام ، استادان دیگری دیده باشد ، اما گاهی روایات او از طریق سراد و ابان نیز نقل شده اند . برخی از شاگردان روایی او ، صفوان بن یحیی ، حسن بن محمّد بن سماعه ، سلیمان بن سفیان و یحیی الحلبی هستند . از آثار او کتاب الحدیث مشتمل بر روایاتی از امام صادق علیه السلام است . (11)

عثمان بن سعید عمروی (؟ حدود 267 ق)

ابوعمرو سمان اسدی ، از اصحاب بلند پایه امام هادی ، عسکری و مهدی علیهم السلام و نخستین سفیر امام مهدی(عج) در عصر غیبت صغرا است . غیبت صغرا در فاصله سال های 260 تا 329 ه . بود و وی این مسئولیت را به مدت هفت سال بر عهده داشت . لقب او «سمّان» و «زیّات» است ، زیرا برای استتار در فعالیت های سیاسی و مذهبی ، روغن فروشی می کرد . وی از قبیله بنی اسد بود . به همین دلیل ، او را «اسدی» نیز می نامند . لقب «عمروی» نیز یا منسوب به جدّ مادری اوست و یا به روایتی دیگر ، چون کنیه او «ابوعمرو» بود ، حضرت عسکری علیه السلام فرمود : جمع بین عثمان و ابوعمرو ، تناسب ندارد . به همین دلیل ، کنیه او را «برید» و وی را «عمروی» نامید .

وی با اینکه نقش

مهمی در تاریخ شیعه داشته ، اما از تاریخ ولادت ، وفات و خانواده اش اطلاع دقیقی در دست نیست و حتی نجاشی و کشّی نام او را در رجال خود ذکر نکرده اند ، هرچند کشی در ترجمه ابراهیم بن عبده نیشابوری ، مدح بلیغی از وی به عمل آورده است . برخی وفات او را سال 265 هجری نوشته اند . بعضی نیز گفته اند : وفات او پس از رحلت امام عسکری علیه السلام (م 260 ق) و پیش از سال 267 ه . بوده؛ زیرا احمد بن هلال کرخی عبرتایی ، که پس از او ادعای نیابت کرد ، در سال 267 ه . فوت کرده است . پس قطعا وی پیش از این تاریخ درگذشته است .

شیخ طوسی بدون اشاره به زمان درگذشت او ، می نویسد : «پس از درگذشت او ، فرزندش محمّد او را غسل داد و در قسمت غرب "مدینه السلام" در محلّه معروفی به نام "الدرب" در بغداد دفن نمود و ما آشکارا از هنگام ورود به بغداد در سال 408 ه . تا سال بعد از 430 ه . او را زیارت می کردیم . »

فرزند او ، ابوجعفر محمّد بن عثمان عمروی ، از راویان جلیل القدر شیعه است و پس از او ، تاهنگام وفاتش در سال 305ه . به عنوان دومین سفیر حضرت صاحب الامر(عج) عهده دار این مسئولیت بود . وی از نوجوانی و در سن یازده سالگی نزد امام هادی علیه السلام مشغول خدمت گزاری شد و با او پیمان محکمی داشت . پس از آن ، بیشترین خدمت را به امام عسکری علیه السلام نمود . امام هادی و

عسکری علیهماالسلام ضمن تصریح به وثاقت و امانت وی ، پرسش های مردم و حتی اهل علم را به وی ارجاع می دادند و این موضوع نشان می دهد که او از شأن و منزلت رفیعی نزد آن دو بزرگوار برخوردار بود . امام عسکری علیه السلام نیابت او را به چهل تن از بزرگان و علما از جمله حسین بن ایّوب ، علی بن بلال ، عبداللّه بن جعفر حمیری و احمد بن هلال کرخی ابلاغ فرمود . از این رو ، هیچ کس در زمان نیابت او ، با وی مخالف نکرد .

شیخ طوسی می نویسد : توقیعات صاحب الامر(عج) توسط او و فرزندش محمّد به شیعیان و خواص پدرش می رسید . این توقیعات شامل اوامر و نواهی امام و پاسخ به مسائل شیعیان بود . توقیعات عینا دست خط امام عسکری علیه السلام بودند و کسی در این مورد تردیدی نداشت . وی به دلیل اینکه با امام عسکری و صاحب الامر علیهماالسلام ارتباط داشت ، بیشتر روایاتش به طور مستقیم از آنان نقل شده و گاهی نیز از طریق ابوشعیب محاملی ، محمّد بن سلیمان ، عبدالکریم همدانی و عبدالحمید بن علی کوفی روایاتی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است . همچنین بسیاری از راویان شیعه همچون علی بن ابراهیم ، محمّد بن عیسی ، عبدالله بن جعفر حمیری و احمد بن مفضّل خزاعی از او نقل حدیث کرده اند . از او هیچ اثر تألیفی در منابع دیده نشده است . (12)

احمد بن هلال کرخی (180 267 ق)