دانستنیهای شیعه صفحه 298

همچنین گاهی وی را «ناصبی» و زمانی او را از کسانی قرار می دهند که بر امام باقر علیه السلام وقف کرده اند . با این همه ، علمای عظام و مشایخ بزرگی را می بینیم که احادیث او را در مدارک روایی خود نقل کرده و بر آن ها اعتماد می کنند . از این رو ، مرحوم میرزای نوری با توجه به تناقض گزارش ها درباره شخصیت احمد بن هلال ، خود را ناچار به جمع بندی و ذکر توجیهاتی در این زمینه می بیند .

از جمله استادان او ، حسن بن محبوب و ابن ابی عمیر است ، و از جمله شاگردان او عبداللّه بن جعفر حمیری ، عبداللّه بن العلاء المذاری و حسین بن احمد مالکی . از جمله آثار او ، دو کتاب یوم و لیله و کتاب النوادر (تازه ها) هستند که بیشتر اصحاب حدیث این دو

کتاب را شنیده اند و بر محتوای آن ها اعتماد کرده اند . (13)

احمری نهاوندی (؟ بعد از 269 ق)

ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن ابی بشر ، نام دیگرش ابراهیم عجمی از اصحاب امام هادی علیه السلام است . از تاریخ ولادت و وفات او اطلاع چندانی در دست نیست . به گفته نجاشی ، قاسم بن محمّد همدانی در سال 269 ه . از او روایت شنیده است . بنابراین ، وفات او پس از این تاریخ بوده است . وی تحصیلات ابتدایی خود را در کوفه گذراند و با هم بحث صمیمی خود ، احمد بن عبداللّه کوفی (استاد تلعکبری) ، به استماع حدیث پرداخت . پس از آن به بغداد آمد و اندوخته های خویش را نزد استادان آنجا تکمیل کرد و احتمالاً در اواخر عمرش بود که به نهاوند مراجعت کرد و برخی از احادیث او از طریق ابن ابی هراسه باهلی در نهاوند منتشر شد . وی با اینکه از اصحاب امام هادی علیه السلام است ، ولی به طور مستقیم از آن امام علیه السلام روایت نکرده است .

در منابع رجالی وی از یک سو ، فردی ضعیف و متّهم در دین معرفی شده و از سوی دیگر ، دارای کتاب های زیادی است که به تصریح نجاشی و شیخ طوسی ، از استحکام و اتقان برخوردارند . از این رو ، بعضی تلاش کرده اند تضعیف نهاوندی را دور از واقعیت معرفی کرده و دلیل ضعف او را کثرت روایات صادر شده از او ، که نزد دیگران نشان دهنده غلو آن ها می باشد ، قلمداد کنند . اما به گفته آنان ، حقیقت این است که روایات مذکور قابل تأویل بوده و معنای درستی

دارند ، و شواهد زیادی نیز بر استواری شخصیت نهاوندی و صحّت روایات او ارائه می دهند . در این باره ، مرحوم مامقانی بحث های مفیدی ارائه داده است . گفتنی است «احمری نهاوندی» مشترک بین دو نفر است .

شیخ طوسی پس از تضعیف نهاوندی ، با کمی فاصله ، فرد دیگری را با همین نام در رجال خود توثیق کرده و او را از اصحاب امام هادی علیه السلام قرار داده است . از قراین موجود نیز استفاده می شود که نام مذکور ، مشترک بین دو نفر است و بیشتر علمای رجال نیز قایل به تعدّد هستند؛ زیرا از «نهاوندی ثقه» ، محمّد بن خالد برقی روایت می کند ، در حالی که از «نهاوندی مورد بحث» ابوسلیمان احمد بن نصر بن سعید باهلی معروف به «ابن ابی هراسه» نقل حدیث می کند . بنابراین ، اظهار نظر برخی از دانشمندان (علاّمه حلّی) درباره اتحاد آن دو و پافشاری بر عدم قبول روایت نهاوندی ، حتی در صورت اتحاد ، خالی از اشکال نیست . به نظر می رسد کثرت کتاب هایی که او نوشته و روایت های وی در برخی از آثارش همچون کتاب المتعه و نفی ابی ذر حاکی از تشیّع و نشان از سلامت اعتقاد اویند .

نجاشی با اینکه وی را تضعیف کرده ، اما افراد جلیل القدری همچون محمّد بن حسن صفّار ، علی بن شبل بن اسد (استاد نجاشی) و به ویژه ابواحمد قاسم بن محمّد همدانی وکیل را نام می برد که از او روایت کرده یا نزد وی شاگردی نموده اند . برخی از این ها نه تنها خود ، بلکه دیگران را نیز تشویق می کردند که

به احادیث نهاوندی اعتماد کنند؛ مانند قاسم بن محمّد همدانی که در سال 269 ه . شاگرد نهاوندی بود ، و علی بن حاتم را تشویق به اخذ حدیث از نهاوندی نمود . از جمله شاگردان دیگر او ، علی بن محمّد بندار ، محمّد بن احمد بن یحیی و محمّد بن علی بن محبوب هستند . برخی از مشایخ روایی او نیز عبداللّه بن حمّاد انصاری ، محمّد بن عیسی بن عبید یقطینی و ابوعبداللّه برقی هستند .