دانستنیهای شیعه صفحه 305

مقدمه

آغاز تدوین و تعلیم فقه در میان شیعیان را می توان درست بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) دانست ، و در زمان امام باقر و امام صادق علیهما السلام به اوج شکوفایی خود رسیده ، و بعد از آن تا به امروز همچنان دارای رونق و گسترش است . گوشه هائی از حیات فقهی شیعه را در کتاب «موسوعه طبقات الفقهاء» بیان کردیم .

روش تدوین و تالیف کتب فقهی شیعه

با یک نظر کلی می توان گفت فقهاء شیعه سه روش برای تدوین فقه بکار برده اند

الف) تدوین فقه از طریق بیان روایات همراه با ذکر اسانید

این روش در زمان ائمه علیهم السلام مخصوصا زمان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) تا اواسط قرن سوم ادامه داشت ، در این روش فقه بصورت بیان روایات معصومین (ع) همراه با اسانید بوده است و اجتهاد در این دوره در واقع بمعنای تمییز روایت صحیح از غیر صحیح ، و تبویب احادیث بر اساس ابواب فقه بوده است .

بعضی از کتب فقهی که به این روش تدوین شده اند عبارتند از :

1کتاب «الصلاه» تالیف «حریز بن عبدالله سجستانی» از فقهاء اواخر قرن دوم . نجاشی درباره این کتاب می گوید : «کتاب بزرگی است که منبع فقهی برای شیعیان آن دوره بوده است و بزرگانی از فقهاء شیعه مثل «حماد بن عیسی جهمی» (119209 ه) تمامی آن را از حفظ داشتند . (نجاشی ، رجال 1/340 رقم 373)

2 کتاب «یوم و لیله» تالیف «یونس بن عبدالرحمن موسی ال یقطین» (متوفای 208 ه) از بزرگان شیعه که امام رضا (ع) او را در علم و فتوی به مردم معرفی می نمود ابو هاشم داود بن

قاسم جعفری می گوید : کتاب «یوم و لیله» یونس را خدمت امام ابی محمد عسگری (ع) عرضه نمودم امام (ع) فرمود : خداوند برای هر حرفی از این کتاب نوری به او (یونس) داده است .