دانستنیهای شیعه صفحه 307

ج) روش نو در بیان مسائل فقهی :

از قرن چهارم و پنجم به جهت پدید آمدن حوادث جدید و فقدان نص صریح در این موارد ، فقها تلاش کردند تا فقه را به روش استنباطی تدوین نمایند یعنی اولا قواعد کلی را از روایات بدست آورند و ثانیا فروعات جزئی را از آنها استنباط و استخراج کنند .

نمونه هایی از کتب فقهی این روش

1کتاب «المتمسک بحبل ال الرسول» تالیف «حسن بن علی بن ابی عقیل عمانی» (متوفای حوالی 329ه) . ظاهرا این کتاب تا قرن هشتم موجود بوده ، چون «علامه حلی» آراء و نظرات او را در کتاب «مختلف الشیعه» نقل می کند .

2کتاب «تهذیب الشیعه لاحکام الشریعه» تالیف «محمد بن احمد بن جنید ابی علی اسکافی» (متوفای 381 ه) . شیخ طوسی در تمجید از این کتاب می گوید : «کتاب عظیمی است و مشتمل بر بیست جزء است» نجاشی در مورد مقام و منزلت مؤلف می گوید : «او از اصحاب امامیه ، ثقه جلیل القدر و دارای مصنفات زیادی است .

تا اینجا روشهای سه گانه در تدوین فقه شیعه را بیان کردیم . اکنون نمونه هائی از جوامع و متون فقهی از قرن چهارم تا قرن چهاردهم را بطور اجمال معرفی می کنیم .

نمونه هائی از جوامع فقهی شیعه :

1کتاب «مبسوط» تالیف شیخ الطائفه «ابی جعفر محمد بن حسن بن علی طوسی» (385460) این کتاب در واقع رد ایرادات بر فقه شیعه است که می گویند : «فقه شیعه بلحاظ اینکه قیاس و استحسان و سایر ظنون را حجت نمی داند ، لذا توان استنباط احکام غیر منصوصه را ندارد و فقه غیر اجتهادی است و

فقط نقل روایات است» .

شیخ در این کتاب اولا : اثبات می کند نصوص شیعه در احکام فقهی از نصوص اهل سنت بیشتر است و ثانیا از همین نصوص می توان احکام غیر منصوصه را استنباط نمود بدون اینکه احتیاجی به معیارهایی که هیچ دلیل شرعی بر حجیت آنها نداریم ، داشته باشیم و لذا شیخ متعرض متفرعات زیادی که در نصوص نیامده می شود . این کتاب در 8 جلد به چاپ رسیده است .