دانستنیهای شیعه صفحه 333

واژه های کلیدی : غلو ، غالیان ، عصر ظهور ، کتاب شناسی

مقدمه

شاید بتوان گفت یکی ازتأثیر گذارترین پدیده ها در تاریخ تشیع پدیده غلو است . این پدیده که می توان آن را به صورت یک جریان تاریخی پیگیری کرد ، در زمان حضور ائمه (ع) و مشخصاً در عصر هویت بخشی به تشیع در دوره صادقین (ع) رشد خود را آغاز کرد و از دو سو ضربه های محکمی بر جریان اصیل تشیع وارد ساخت .

این جریان از سویی به عنوان یک انشعاب انحرافی درون تشیع مطرح

شد و علاوه بر آنکه به علت پیشینه تشیع سردمداران آن ، شمار بسیاری از نیروهای شیعی را در درون خود فرو برد ، توانست چهره وارونه و کریهی را از شیعه در جامعه اسلامی آن روز به نمایش گذارد و دستاویز مناسبی برای مخالفان تشیع فراهم آورد تا با معرفی اینان به عنوان شیعیان و یاران ائمه (ع) ، جریان ناب تشیع را مخدوش کنند و با تبلیغات خود و مطرح کردن عقاید مسخره غالیان و جا زدن این عقاید به نام کل جریان تشیع ، جامعه نا آگاه آن روز را از شیعه منزجر سازند .

بدین ترتیب ، مخالفان جامعه اسلامی را از دریای خروشان معارف اهل بیت (ع) بی بهره کردند و چنان پیش رفتند که توانستند احادیث جعفر بن محمد ، امام صادق (ع) ، را به عنوان احادیثی ضعیف به مردمان معرفی کنند ، تا جایی که یکی از محدثان بزرگ اهل سنت به نام شریک ، در صدد دفاع از امام(ع) برآمد و ضمن اعتراف به تقوا و پرهیزگاری امام (ع) که با جا زدن خود به عنوان صحابی امام (ع) روایتهای دروغین غلوآمیز را از قول امام (ع) منتشر می سازند ، مطرح ساخت .

در همین عرصه ، گرچه نمی توانیم از خطای عظیم شخصیتی همچون بخاری برای محروم ساختن جامعه مسلمانان از روایات امام صادق (ع) در کتاب خود که به عنوان صحیح معرفی شده به آسانی درگذریم ، نباید این نکته را از نظر دور داشت که سهمی از این خطا را باید بر دوش غالیانی گذاشت که با انتساب خود به آن امام بزرگوار و با

مطرح ساختن عقاید غلو آمیز درباره او و دیگر ائمه (ع) و نیز جعل روایات به نام آن بزرگواران ، چهره آنان را در میان جامعه آن روز مخدوش ساختند .

جریان غلو از سوی دیگر ضربه ای سهمگین تر به تشیع وارد آورد و بخش عظیمی از نیروهای فکری وفرهنگی شیعه را که در رأس شامل ائمه (ع) بود و در بدنه اصحاب بزرگ آنان را در بر می گرفت ، به خود مشغول ساخت و باعث شد تا میزان بهره برداری آنان از جامعه نسبتاً باز آن روز برای معرفی معارف شیعه و اسلام کاستی یابد؛ چرا که مبارزه با عقاید پوچ اینان و تلاش در راه زدودن گل و لایی که اینان بر چهره تشیع می پاشیدند و نیز آگاه ساختن جامعه از انحراف اینان از اسلام و تشیع ، با توجه به امکانات آن زمان ، بخش بزرگی از دغدغه های ائمه(ع) و اصحاب خاص آنان شده بود؛ به گونه ای که شاید بتوان گفت اگر چنین جریانی پدید نمی آمد ، ائمه (ع) می توانستند با توجه به تشنگی آن روز جامعه اسلامی ، به خوبی مکتب خود را بسیار فراتر از مکتبهای دیگر اسلامی فراگیر سازند؛ مکاتبی که نه رهبران آنان توان همترازی با ائمه (ع) را داشتند و نه تلاش رهروان آنان بیش از تلاش رهروان مکتب ائمه (ع) بود .

جریان ناب تشیع امامی بالاخره توانست در سایه از خودگذشتگی رهبران و رهروان آن بر جریان انحرافی غالیان پیروز شود و تا پایان قرن چهارم هجری آنان را تقریباً از میدان به در کند . اما نباید از نظر دور داشت که پاره ای از افکار باقی