دانستنیهای شیعه صفحه 65

عبد الکریم بن محمد جعفر حائری یزدی (م 1355) نگارنده کتاب الصلاه ضیاء الدین محمد عراقی (م 1361) نگارنده شرح التبصره محمد حسین بن محمد حسن اصفهانی کمپانی (م 1361) نگارنده حاشیه ای بر مکاسب .

پی نوشت ها

1 . منابع مشترک فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت عبارتند از : قرآن ، سنت ، اجماع و قیاس . برخی از مذاهب مزبور پاره ای منابع دیگر را نیز به این

لیست افزوده اند (زرقاء 1 : 31 و 47/عبد الوهاب خلاف ، علم اصول الفقه : 22) مقصود از قیاس سرایت دادن حکم یک موضوع است به موضوع مشابه بر اساس کشف و استنتاج احتمالی علت ، بدون دستیابی بر علت واقعی و قطعی حکم . این کار برابر است با«تمثیل »منطقی که در استدلالات عقلی و فلسفی آن را حجت نمیدانند با«قیاس »منطقی که کشف قطعی علت ، و در استدلالات عقلی معتبر و حجت است . قیاس به خاطر آن که دلیلی قطع آور نیست در اصول فقه شیعه به صورت یک منبع فقه شناخته نمی شود .

2 . پس از این خواهیم دید که عقل در حقوق شیعی همچنین به عنوان ابزار فکر ، اساس کار و مورد استفاده است که البته مقصود از عقل در این مورد ، استدلال عقلی و شیوه تحلیل منطقی است .

3 . ببینید محقق حلی ، المعتبر : 6/شهید اول ، ذکری : 5/همو ، قواعد : 25/مقداد ، التنقیح الرائع : 2 پ - 3 و/صاحب مدارک ، هدایه الطالبین : 7 ر - 11 ر/قطیفی ، کشف الفوائد : 130 .

4 . برخی دانشمندان متاخر شیعی معتقدند که عقل یک منبع بالقوه برای فقه شیعی است نه یک منبع بالفعل ، به این معنی که اگر چه بر اساس ضوابط علم اصول فقه عقل به تنهایی می تواند حکمی فقهی را کشف کند و ما را به یکی از احکام و تکالیف مذهبی راهنمایی نماید لیکن این مطلب عملا در هیچ موردی اتفاق نیافتاده و تمامی احکام شرعی که بر اساس احکام قطعی عقل مجرد انسانی قابل کشف

است در همان حال در قرآن و سنت ، مورد راهنمایی قرار گرفته و با دلیل شرعی (سمعی) بیان شده است (ببینید محمد باقر الصدر ، الفتاوی الواضحه 1 : 98)

5 . ببنید شهید دوم ، الدرایه : 62 - 81/ابو القاسم بن حسن یزدی 1 : 44 - 61 .

6 . ببینید شهید اول ، الذکری : 4/ابن فهد ، المهذب : 2 پ/مقداد ، تنقیح : 3 ر/کرکی ، طریق استنباط الاحکام : 10/شهید دوم ، الدرایه : 19 - 61/حسین بن عبد الصمد ، وصول الاخیار : 20 - 56/صاحب مدارک ، هدایه الطالبین : 5 ر/بهاء الدین عاملی ، الوجیزه : 4 - 5/همو ، مشرق الشمسین : 269/میرداماد ، الرواشح السماویه : 115 - 204/بهبهانی ، تعقلیقات منهج المقال : 5 - 9/ابو القاسم بن حسن یزدی 1 : 3 - 44/مامقانی ، مقباس الهدایه : 35 - 105 .