دانستنیهای شیعه صفحه 97

با این شواهد ، تردیدی نیست که پرورده بیت نبوی به هیچ وجه نزد واصل تلمذ نکرده است ، و آخرین مطلبی که می توان در مورد رابطه زید با واصل گفت این است که آن دو ، در اجرای اصل امر به معروف و نهی از منکر در دنیای اسلام تبادل نظر کرده اند .

آرای کلامی زید شهید

از مطالب قبل ، این نکته به دست می آید که زید از مخزن علوم خاندان رسالت ، یعنی پدر و برادر بزرگوار خود (امام زین العابدین علیه السلام و امام محمد باقر علیه السلام) کسب علم و دانش نمود . علی القاعده باید در مسایل مربوط به مبدا و معاد با عقاید امامیه هماهنگ بوده باشد ، و این مطلبی است که از مطالعه آثار منسوب به وی به دست می آید . بنابر این عقاید مخصوص زیدیه در این زمینه ، در حقیقت ، از دیگر پیشوایان زیدیه است ، و نه از زید شهید دانشمندان زیدیه ، و برخی از مورخان ملل و نحل ، این عقاید را به زید نسبت داده اند ، ولی دلیلی بر درستی این نسبت اقامه نکرده اند . حتی اگر رهبران زیدیه نیز عقاید خاص خود را به زید نسبت دهند ، نمی توان آن را دلیل معتبری بر درستی نسبت این عقاید به زید دانست ، زیرا آنان خود صاحب نظر و مجتهد بوده و احتمال دارد که بر اساس اجتهاد خود نسبتی را به زید داده باشند .

بنابر این

دلیلی در دست نیست که زید در مسایل صفات خداوند ، قضا و قدر ، حکم مرتکبان کبایر ، بداء ، رجعت ، مهدویت و نظایر آن ، مخالف عقیده ائمه اهل بیت علیهم السلام بوده ، و آنچه زیدیه به آن عقیده دارند ، برگرفته از زید است .

اصولا مطالعه تاریخ زندگی زید گویای این حقیقت است که وی بیش از آن که امام در عقاید و احکام باشد ، امام در جهاد و مبارزه مسلحانه بر ضد دستگاه جائر اموی بوده و آثار منسوب به او نیز بیشتر و تفسیر و حدیث مربوط است تا به عقاید و احکام . و از او روایت شده که گفته است : «هر کس آماده جهاد است به من ملحق شود ، و هر کس علم و دانش می جوید به برادرزاده ام جعفر روی آورد» . (16)

ائمه اهل بیت و قیام زید

تاریخ زندگی ائمه اهل بیت علیهم السلام گویای این حقیقت است که آنان هرگز با ستمکاران سر سازش نداشتند . از این رو زمامداران جائر اموی و عباسی که وجود آنها را مخالف امیال و مطامع خود می دیدند ، به گونه های مختلف آنان را شکنجه و آزار داده و سرانجام به شهادت می رساندند . ولی شیوه مخالفت آنان با ستمگران متفاوت بود ، و این تفاوت نیز به خاطر تفاوت اوضاع و شرایط اجتماعی آنان بود . از این رو ، در عصری که زید قیام کرد ، موضع ائمه اهل بیت علیهم السلام این بود که آنان قیام مسلحانه خود را به مصلحت اسلام و مسلمین نمی دانستند ، ولی اگر فرد یا گروهی بر ضد دستگاه حکومت فاسد و ظالم

اموی قیام می کرد ، آن را تخطئه نکرده و هرگاه آنرا به جا و خدا پسندانه می یافتند ، به گونه های مختلف آن را حمایت می کردند .

بدین جهت ، قیام زید مورد تایید و رضایت ائمه اهل بیت علیه السلام بود ، چنانکه وقتی خبر شهادت وی به امام صادق علیه السلام رسید ، آن حضرت پس از ادای کلمه استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) ، گفت :