فقهای نامدار شیعه صفحه 101

فقیه نامور ، محمد بن حسن اصفهانی که از اعاظم مجتهدین بود و به واسطه اقامت چندی در هندوستان ، معروف به فاضل هندی است ، در آغاز کتاب کشف اللثام تصنیف ذی قیمت خود که شرح قواعد حلی است ، بعد از نقل عبارت فخر المحققین می نویسد :

«ممکن است بعضی از گفته وی تعجب کنند که چگونه در آن سن به این مقام رسیده است ، ولی می دانیم که تولد وی در سال 682 روی داده و پدرش علامه ، برخی از کتب خود را در کتاب خلاصه که به سال 692 یا693 تالیف نموده است ، ذکر کرده ، بنابراین با تطبیق این دو تاریخ ، فخر المحققین در آن موقع ده سال یا کمتر داشته است . »

و سپس می نویسد : «این لطف و مرحمت الهی است که به هر کس خواهد موهبت می کند .

من خود نیز قبل از آنکه سیزده سالم تمام شود ، از تحصیل علوم معقول و منقول فارغ گشتم و پیش از آنکه یازده ساله شوم ، شروع به تصنیف نمودم و کتاب منیه الحریس را که شرح تلخیص است ، پیش از آنکه پانزده سالم کامل گردد ، تصنیف نمودم و

قبل از آن نیز ده کتاب اعم از متن و شرح و حواشی تصنیف نموده بودم و آن کتابها بدین قرار است :

التلخیص در بلاغت و توابع آن-زبده در اصول دین و عقاید-الخرد البدیعه دراصول-شرح زیده-شرح الخرد البدیعه-کاشفک و حواشی بر شرح عقائد نسفیه وغیره . زمانی که هشت سال داشتم ، کتاب مطول و«مختصر مطول تفتازانی را تدریس می کردم . »

تحقیق و بررسی در این مورد

دانشمند گرامی ، جناب آقای دوانی گوید :

«با کمال تاسف باید گفت دانشمندان عالی مقام نامبرده ، یعنی قاضی نور الله ومؤلف کتاب روضات و فاضل هندی ، هر سه موفق به حل موضوع نشده اند و حتی گفته ابهام آمیز و نظریات شگفت انگیز آنان نیز بدون تحقیق و بررسی مورد استفاده و استناددیگران واقع شده و در کتابهای خود بازگو نموده اند .

مثلا مؤلف روضات ، فقط استدلال قاضی نور الله را مورد ایراد قرار داده و ازتعجب شهید ثانی جانبداری نموده ، بدون اینکه قضیه را حل کند و اثبات نماید که هنگام تالیف کتاب قواعد که فخر المحققین می گوید من از تحصیل تمام علوم متداول فراغت یافتم ، چند سال داشته است ؟