فقهای نامدار شیعه صفحه 106

17- شهید اول شمس الدین محمد بن مکی (متولد 734-مستشهد786 ه . ق)

گفتار استاد

«محمد بن مکی ، معروف به شهید اول شاگرد فخر المحققین ، یکی از اعاظم فقهای شیعه است . او در ردیف محقق حلی و علامه حلی است . اهل جبل عامل است که منطقه ای است در جنوب لبنان و از قدیمی ترین مراکز تشیع است و هم اکنون نیز یک مرکز شیعی است . (1)

شهید اول در سال 734 متولد شده و در786 به فتوای یک فقیه مالکی مذهب وتایید یک فقیه شافعی مذهب ، شهید شده است . او شاگرد شاگردان علامه حلی ، ازآن جمله فخر المحققین(فرزند علامه حلی)بوده است . کتابهای معروف شهیداول در فقه عبارت است از : اللمعه که در مدت کوتاهی در همان زندانی که منجربه شهادتش شده است ، تالیف کرده است و عجیب این است که این کتاب شریف را در دو قرن بعد فقیهی بزرگ شرح کرد که او نیز سرنوشتی مانند مؤلف را پیداکرد ، یعنی شهید شد و«شهید ثانی لقب گرفت . (2)

شرح لمعه تالیف دیگر شهید است که همواره از کتب درسی طلاب بوده وهست . کتابهای دیگر شهید اول عبارت است از : دروس-ذکری-بیان-الغیبه القواعد . همه کتب او از نفائس آثار فقهی است . کتب شهید اول نیز مانند محقق وعلامه حلی و . . . در عصرهای بعد از طرف فقهاء ، شرحها و حاشیه های زیادی خورده است . در میان فقهاء شیعه ، کتابهای سه شخصیت فوق

الذکر یعنی محقق حلی ، علامه حلی و شهید اول که در قرن هفتم و هشتم می زیسته اند ، به صورت متون فقهی درآمده و دیگران بر آنها شرح و حاشیه نوشته اند و کسی دیگرنمی بینم که چنین عنایتی به آثار او کرده باشند . فقط در یک قرن گذشته ، دو کتاب از کتابهای شیخ مرتضی انصاری که در حدود صد و سیزده سال[اکنون 137سال]از وفاتش می گذرد ، چنین وضعی به خود گرفته است . خاندان شهید اول ، خاندان علم و فضل بوده و نسلهای متوالی این شرافت را برای خود نگهداری کرده اند . شهید سه پسر دارد که هر سه از علماء و فقهاء بوده اند . همچنانکه همسرش ام علی ، و دخترش ام الحسن نیز فقیهه بوده اند و شهید ، زنان را درپاره ای از مسائل ، به این دو بانوی فاضله ارجاع می کرده است . در ریحانه الادب گوید :

برخی از بزرگان ، فاطمه دختر شهید را سته و برخی ست مشایخ سیده المشایخ لقب داده اند . » (3)

شهید اول ، یکی از فقهای بارز و نامدار جهان تشیع به شمار می آید که آوازه او ، ازمرزهای جغرافیایی مناطق اسلامی نیز بیرون رفته است و در مراکز علمی و حقوقی جهان ، نام او آشنا و مطرح می باشد .

شهید و شهادت

شهید و شهادت ، کلمه ای است پرشکوه و والا که بر تارک رهروان این راه می درخشد ، و واژه ای است که بیش از هر واژه ای دیگر در پیروان این مکتب تحقق پیداکرده است . خیل شهیدان نور و رحمت ، خود شاهد صدق و گویایی از ایثارها وفداکاریهای این امت راستین می باشد که چه جذبه ها و کششها ، فناها و تفانیها و چه اخلاصها