فقهای نامدار شیعه صفحه 127

«شیخ علی بن هلال جزائری ، زاهد و متقی و جامع المعقول و المنقول بوده است .

استاد روایت ابن فهد حلی است و بعید نیست که استاد فقه او نیز هم او باشد .

می گویند در عصر خودش شیخ الاسلام و رئیس شیعه بوده است . محقق کرکی شاگرد او بوده و او را به اوصاف فقاهت و شیخ الاسلامی ستوده است . ابن ابی جمهور احسائی نیز فقه را نزد او تحصیل کرده است . » (1)

جزائر نام ناحیه ای در کنار رود شوشتر نزدیک بصره است که کشاورزی خوبی دارد . علماء و بزرگان متعددی از آنجا برخاسته اند ، و هم نام کشوری است که مرکز آن الجزیره بوده که بعد از قاهره و اسکندریه ، بزرگترین و آبادترین بلاد اسلامی درآفریقا می باشد که علماء و فقهای متعددی از هر دو محل برخاسته اند که شخصیت مورد ترجمه ما ، شیخ علی بن هلال یا به تعبیر کامل تر ، علی بن محمد بن هلال یکی ازمتولدین آن محل اول می باشد . و علماء دیگر نیز مانند سید نعمت الله جزائری و دیگران از آن محل برخاسته اند .

او یکی از بزرگان فقهای امامیه در قرن دهم می باشد که در معارف معقول ومنقول یکتای عصر خویش بوده و در روزگار خویش ریاست مذهبی و فقهی شیعه به او منتهی گردیده است .

او یکی از معروف ترین مشایخ روایتی فقهاء و

بزرگان دین می باشد که نام او درسلسله اجازات اغلب بزرگان فقاهت و روایت دیده می شود . فقیه ناموری مانند محقق کرکی(متوفی 940 ه . ق) و ابن ابی جمهور احسائی و جمعی از اکابر و بزرگانی ازمکتب فقهی او برخاسته اند .

محقق نامبرده در سال 909 او را به عنوان شیخ الاسلامی و فقیه اهل بیت(ع)بودن می ستاید و ابن ابی جمهور نیز که فقه ، اصول و منطق ، و بالخصوص تهذیب القواعد ، و قسمتی از مختلف علامه را از وی کسب فیض نموده است و معترف است که با کثرت اساتید و مشایخ خویش ، تنها به پاس عظمت و جلالت قدر استادش ابن هلال ، به ذکر نام وی کفایت می کند و دیگر اساتید خویش را به احترام و عظمت نام او یاد نمی کند . (2) او یکی از علمای معاصر شاه اسماعیل اول ، سر سلسله سلاطین صفویه بوده است .

عنوان شیخ الاسلام چیست ؟

عنوان و لقب شیخ الاسلام نخستین بار در زندگی این فقیه بزرگوار به چشم می خورد و شاید جلوتر از او نیز به کار رفته باشد ، ولی ما نخستین بار در زندگی این فقیه می بینیم . آیا این عنوان چه مضمونی را می رساند ؟ آیا عنوانی بوده است دولتی یامردمی و توده ای ، یا آمیزه ای بوده است از هر دو ؟ این عنوان بعدها توسعه و گسترش پیدا کرده است و رجال علمی و فقهی مانند : شیخ بهایی ، مجلسی ، حاج میرزا محمودتبریزی فرزند شیخ الاسلام میرزا علی اصغر و تنی چند از فقهاء و علماء صاحب این عنوان بوده اند . آیا این عنوان مقتبس از عناوین مقامات روحانی اهل سنت می باشد یادر برابر عناوین و مناصب آنان پدید آمده