فقهای نامدار شیعه صفحه 14

محمد بن مسعود بن محمد بن عیاشی سمرقندی کوفی ، کنیه اش ابو النضر» ، معروف به عیاشی ، فقیه بزرگوار و عالم وارسته ای است که در رشته های فقه ، ادب ، حدیث و تفسیر تبحر فراوان داشته است . او از اعیان علماء و از اکابر فقهای شیعه درعهد مرحوم ثقه الاسلام کلینی ، و استاد کلینی بوده است .

گفتار مرحوم مدرس

صاحب ریحانه الادب می نویسد :

«کشی ، صاحب رجال معروف نیز از تلامذه و شاگردان او بوده و از او روایت می کند . او در علم و فضل و فهم و ادب ، تبحر و تنوع علمی ، یکتای زمان خود بوده است . او در علم طب ، نجوم ، قیافه و فقه بیش از 200 جلد کتاب دارد که در الفهرست ابن ندیم بیش از 150 جلد از آنها را یاد کرده است . و مهم ترین آنها تفسیر اوست که براساس اخبار و احادیث اهل بیت اطهار(ع)مشی نموده است و بیشتر شبیه تفسیر فرات و تفسیر علی بن ابراهیم می باشد . » (3)

قرین سعادت

عیاشی در آغاز با توجه به محیط نشو و نمای خود که حدود سمرقند و بخارابوده است و اکثر ساکنان آن دیار از فقه اهل سنت پیروی می کردند ، پیرو مکتب فقهی اهل سنت بود ، ولی در اثر مطالعه و ممارست در کتابهای شیعه ، توفیق قرین او گردید ومکتب پر فیض فقه جعفری را پذیرفت و تمامی ترکه پدر را که بالغ بر سیصد هزار دینارآن روز بود ، در راه علم و نشر حدیث ، انفاق و خرج نمود . گویند خانه اش همانندمسجد پر از جمعیت قاری ، محدث ، عالم ، دانشجو و مفسر می گردید . در آن خانه یکی به تالیف ، دیگری به مقابله ، و جمعی به دست نویسی و جمعی به تعلیقه وحاشیه پردازی اشتغال می ورزیدند و او را دو گونه مجلس بود ، یکی برای عوام و توده مردم ، و دیگری برای خواص و دانشجویان علوم و معارف اسلامی . (4)

گفتار مرحوم حاج آقا بزرگ تهرانی

علامه بزرگوار مرحوم آیه الله حاج آقا بزرگ تهرانی درباره او می فرماید :

«صاحب تفسیر عیاشی بالغ بر 200 جلد کتاب در زمینه های مختلف علوم اسلامی نگاشته است . او از مشایخ و اساتید روایتی کشی صاحب رجال معروف و ازهم دوره های ثقه الاسلام کلینی می باشد و فرزندش جعفر از کتابهای او روایت می کندکه یکی از آنها همین تفسیر موجود است که نیمه اول آن تا سوره کهف در خزانه کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد ، و در کتابخانه خیابانی در تبریز و در کتابخانه شیخ الاسلام در زنجان و در کتابخانه سید حسن صدر الدین در کاظمین موجود است که از نسخه اخیره ، مرحوم شیخ محمد همدانی و دیگران استنساخ کرده اند

و جای تاسف است که اسانید آن حذف شده است . »