فقهای نامدار شیعه صفحه 154

امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران ، سبب شد که حوزه نجف به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیاء شود . همچنانکه امتناع شهید ثانی و پسرش شیخ حسن صاحب معالم و دختر زاده اش سید محمد صاحب مدارک از مهاجرت از جبل عامل به ایران ، سبب شد که حوزه شام و جبل عامل همچنان ادامه یابد ومنقرض نگردد . صاحب معالم و مدارک برای اینکه دچار محظور و رودربایستی برای توقف در ایران نشوند ، از زیارت حضرت رضا(ع)که فوق العاده مشتاق آن بودند صرف نظر کردند . این بنده فعلا نمی داند که مقدس اردبیلی فقه را از کجا ونزد چه کسی تحصیل کرده است ، همین قدر می دانیم که فقه را نزد شاگردان شهیدثانی تحصیل کرده است . پسر شهید ثانی و نواده دختریش ، صاحب مدارک درنجف شاگرد او بوده اند . در کتاب جلال الدین دوانی می نویسد :

«ملا احمد اردبیلی ، ملا عبد الله شوشتری ، خواجه فضل الله ترکه ، میر فخر الدین هاکی ، شاه ابو محمد شیرازی ، مولانا میرزا جان و

میر فتح الله شیرازی ، شاگردان خواجه جمال الدین محمود بوده اند و او شاگرد محقق جلال الدین دیوانی بوده است (2) و ظاهرا تحصیل خواجه جمال الدین محمود در رشته های معقول بود ، نه منقول . مقدس اردبیلی که در سال 993 درگذشته است ، کتاب فقهی معروف اویکی شرح ارشاد است و دیگر آیات الاحکام . نظریات دقیق او مورد توجه فقهاءاست . » (3)

احمد بن محمد اردبیلی یکی از فقهای نامدار ، و یکی از مفاخر علمای امامیه قرن دهم هجری است که در بین توده مردم به مقدس اردبیلی ، و در میان خواص و فقهاء به محقق و مدقق اردبیلی شهرت دارد ، و عامل این شهرت ، وجود آن آثار و تالیفات وتحقیقات گرانقدری است که در زمینه فقه ، کلام و عقاید از او به یادگار مانده است .

ولادت او

او در عصر صفویه و در شهر اردبیل دیده به جهان گشود ، پس از رشد و نما وکسب تحصیلات ابتدایی ، به قصد تحصیلات عالیه ، به نجف اشرف مهاجرت کرد و بابهره گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آن خاک اقدس را پذیرفت و علی رغم دعوتهای مکرری که از سوی امراء و حکام صفوی از او به عمل آمد ، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی ایران ترجیح داد . پس از شهید ثانی مرجعیت و ریاست تامه شیعه را در نجف بر عهده داشت .

علی رغم شهرتی که مقدس اردبیلی در میان توده های مردم داشت ، ولی با کمال تاسف منابع شناخت این فقیه عالیقدر در میان کتابها و منابع تراجم و رجال بسیارمحدود

است و ما آنچه از چند منبع به دست آمده است ، بازگو می کنیم :

گفتار دانشمندان درباره او

علامه حر عاملی درباره او گوید