فقهای نامدار شیعه صفحه 240

4- ریحانه الادب ، ج 1 ، ص 189 تا193- شرح حال تفصیلی او را می توان در : «شخصیت شیخ مرتضی انصاری ، تالیف نوه اش مرتضی الانصاری- هدیه الاحباب ، ص 186- نامه دانشوران ، ج 1 ، ص 147- مستدرک الوسائل ، ص 382- روضات الجنات ، ص 655 مطالعه نمود .

35- میرزای شیرازی (متولد 1230-متوفی 1312 ه . ق)

گفتار استاد

«حاج میرزا محمد حسن شیرازی ، معروف به میرزای شیرازی بزرگ ، ابتدا دراصفهان تحصیل کرد و سپس به نجف رفت و در حوزه درس صاحب جواهرشرکت کرد و بعد از او به درس شیخ انصاری رفت و از شاگردان مبرز و طراز اول شیخ شد . بعد از شیخ انصاری مرجعیت عامه یافت . در حدود23 سال مرجع علی الاطلاق شیعه بود و هم او بود که با تحریم تنباکو ، قرار داد معروف استعماری رژی را لغو کرد . شاگردان زیادی در حوزه درس او تربیت شدند ، از قبیل آخوندملا محمد کاظم خراسانی ، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی ، حاج آقا رضاهمدانی ، حاج میرزا حسین سبزواری ، سید محمد فشارکی رضوی ، میرزا محمدتقی شیرازی و غیر اینها . از او اثری کتبی باقی نمانده است ، ولی احیانا برخی ازآرائش مورد توجه است . در سال 1312 ه . ق درگذشت . » (1)

یکی از مصادیق بارز سیر در تاریخ ، مطالعه احوال علمای دین ، به ویژه اعاظم علم و عمل در اسلام است . از میان علمایی که در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری به منصه ظهور رسیده اند ،

نام مبارک میرزای بزرگ شیرازی ، مرجع بلامنازع شیعه بلکه عالم اسلام ، بر تارک تاریخ می درخشد . وی بزرگترین جنبشهای مذهبی علیه ظلم و فساد حاکم و استعمار در حال استیلا بر کشورهای اسلامی ، من جمله ایران را پایه گذاشت . نام میرزای شیرازی و جنبش تحریم تنباکو چنان با هم عجین شده اند که با یاد کردن یکی ، بی درنگ دیگری در خاطر می آید . اما زندگی پربارمیرزا تنها در پی ریزی این نهضت خلاصه نمی شود ، بلکه شخصیت فوق العاده این مردبزرگ ، در جای جای حیات طیبه او هویداست و ماجرای تنباکو تنها جلوه ای از برکات وجودی این مرد مقدس است .

ولادت

روز پانزدهم جمادی الاولی سال 1230 ه . ق در شیراز متولد و نام محمد حسن بر او نهاده شد . در دوران طفولیت پدر خویش را از دست داد و دائی اش سید حسین معروف به مجد الاشراف عهده دار سرپرستی او گردید .

تحصیلات

میرزا در زمانی که فقط چهار سال و پانزده روز از عمرش می گذشت ، شروع به تحصیل نمود . پس از دو سال از قرائت و کتابت فارسی فارغ گشت . شش سال و نیم داشت که به آموزش علوم تجربی پرداخت . در 8 سالگی مقدمات را به پایان برد وتوسط دایی اش به بزرگترین خطیب شیراز معروف به میرزا ابراهیم سپرده شد تا او اهل خطابه و منبر گردد . هوش وی چنان سرشار بود که یک صفحه از کتاب ابواب الجنان قزوینی را که کتابی بس مشکل بود ، دو بار می خواند و از حفظ می شد . پس از آن کتب متعارف فقه و اصول را خواند و در دوازده سالگی در درس شرح لمعه شرکت جست و در کنار آموختن شرح لمعه خود به تدریس آن در پانزده سالگی نیز پرداخت .