فقهای نامدار شیعه صفحه 259

از آن روز بود که وی ، وظیفه سنگین و مسئولیت تعهد شگرف خود را با انجام تکالیف سنگین مرجعیت و رهبری عالم تشیع در نهایت ایمان و شجاعت انجام داد ودر همین مسیر و جهت ، به رهبری قیام ، صدور فتواهای انقلابی و درس گفتن و تربیت دانش پژوهان پرداخت . مردان بزرگی را پرورش داد که هر کدام در تاریخ مبارزات ومجاهدات اسلامی نقطه عطفی به شمار می روند . » (4)

گفتار مرحوم صدر

آیه الله سید حسن صدر ، نویسنده کتاب ارزشمند«تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام در کتاب تکمله می نویسد : «بیست سال با وی معاشرت داشتم ، در این مدت یک لغزش و خلافی هم از او ندیده و یک روش ناپسند و مستهجن از او مشاهده نکردم ، دوازده سال با او هم حث بودم و همواره نظرهای دقیق و افکار عمیق و یادآوریهای علمی و ارزنده از او می شنیدم و

استفاده می بردم . » (5)

آنچه بیش از هر چیز دیگر به شخصیت میرزای دوم ، عظمت و اعتبار داده و او رادر میان صدها تن از مجتهدان و دانشمندان معاصر خود ممتاز و برجسته ساخته است ، احساس تعهد و مسئولیت در برابر حوادث و پیشامدهای بزرگ زندگی اجتماعی مسلمانان است ، او خود را شریک و سهیم حوادث مربوط به زندگی ملتهای مسلمان ، در هر نقطه ای از دنیا می دانست و از فدا کردن جان خویش در راه انجام مسئولیتهایش دریغ نداشت .

او با احساس عمیق مسئولیت ، دریافته بود که در دوران زعامت و رهبری او نبایدبیگانگان و استعمارگران بین المللی در سرزمینهای اسلام و مهد و پایگاه تعالیم انبیاء وپیامبران رخنه کنند و فکر و اندیشه و اصالت فرهنگی آنها را به خصوص در زمینه فرهنگ اسلامی خدشه دار سازند .

او بر آن بود که هیچ کس ، هیچ مقام ، هیچ نیرویی و هیچ کدام از قدرتهای بزرگ خارجی آن روز ، حق ندارند منابع مسلمانان را به یغما برند ، منافع آنها را پایمال کنند واقتصاد مسلمانان را تباه سازند . از این رو چون به وضوح می دید که کشور پرقدرت انگلیس و استعمارگر درجه اول آن روز جهان ، بر خلاف ایده و عقیده او رفتار می کند ، و از استثمار ملتهای مسلمان دریغ ندارد ، پرچم مبارزه علیه این کشور پر قدرت روز واستعمار سیاه آن برافراشت و در راه پیکار و جهاد به خاطر دفاع از حقوق و حدود وموازین اسلامی جان بر کف گرفت .

میرزای دوم ، در این راه به لفظ فداکاری معنای خاص بخشید . او همه امکانات و نیروهایش را

در راه مبارزه گذاشت ، و حتی فرزندان خود را در این راه فدا کرد .

در همان روزهای آغاز مبارزات بزرگش ، فرزندش میرزا محمد رضا ، درحوادث عراق دستگیر و بازداشت شد و اسیر عوامل مزدور بیگانه گردید . استعمارانگلیس همان زمان ملت عراق را مجبور کرده بود تا نماینده دولت بریتانیا ، «سرپرسی کاکس را به عنوان رئیس حکومت عراق بپذیرند و همه جا و در همه موارد از اوامر وفرمانهای او اطاعت کنند .