فقهای نامدار شیعه صفحه 280

«قلع شجره خبیثه شاه پرستی و ترویج علم و دانش و مرجعیت امور نوعیه را تابع لیاقت و درایت قرار دادن ، و ریشه چپاول و مملکت فروشی شاه پرستان را برانداختن ، هدف است . ناچار تا شجره ملعونه استبداد برقرار و بنیان استعباد(بنده گرفتن)درمملکت اسلامی استوار است ، سلب این قوه و تبدیلش به علم و دانش ، از محالات است ، و مادامی که حقیقت سلطنت و لایت بر حفظ نظم و به منزله شبانی گله بودن آن ، به واسطه شدت در هوی پرستی بر شخص سلطان مجهول و سلطنتش را عبارت ازمشارکت با ذات احدیت عزت کبریائه در مالکیت و قاهریت و فاعلیت ما یشاء»و عدم مسئولیت عما یفعل پندارد ، و تمکین امت را از این فرعونیت دوست خواهی شماردلا محاله به استیصال افراد آگاه ، و تقویت دولت خواهان همت خواهد گمارد و مفاد«الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم بالعیان مشاهد و محسوس خواهد بود . . . » (4)

او این کتاب را در سال 1327 ه . ق ، درست 18 سال پس از فتوای پر حادثه استادبزرگش میرزای شیرازی نگاشت و آن کتاب مبدا تحول و تغییر در نظام سلطنتی مستبددر ایران گردید .

علاوه بر کتاب مزبور ، کتابهای فقهی و اصولی و تقریرات درسی او ، به نام تقریرات نائینی از پرخواننده ترین کتابهای اصول است که بارها مورد تجدید چاپ درایران و نجف گردیده است و شاگردان نامدار و دانشمندی از مکتب

فقهی و حوزه اصولی او برخاسته اند که هر کدام از مشعل داران علم وفقه و فقاهت می باشند و حوزه درسی او یکی از پربارترین حوزه های درسی نجف اشرف بوده است .

انقلاب عراق و نقش آیه الله نائینی

در جنگ اول جهانی ، دولت عثمانی به کمک دولت آلمان ، علیه قوای انگلیس وفرانسه وارد جنگ شد ، دامنه جنگ به عراق کشیده شد و آن کشور اسلامی در معرض خطر و زوال قرار گرفت . در این هنگام علمای شیعه مقیم عراق(کربلا و نجف) ، اعلام جهاد نمودند و خود شخصا وارد جنگ گردیدند و در سنگرهای اطراف بغداد به دفاع از مملکت اسلامی پرداختند .

این نیروی متشکل به رهبری روحانیت مبارز ، در طی مبارزات خود ، شکستها وعقب نشینی هایی را به قوای انگلیس دادند و از آنان اسیر گرفتند ، تا اینکه دولت عثمانی شکست خورد و قوای مجاهدین نیز رو به ضعف و انحلال نهاد و بالاخره پس از دوماه مقاومت در یک حمله سنگین و همه جانبه از انگلیسها شکست خورده و ناگزیر ازعقب نشینی شدند . در نتیجه مناطق شرقی عراق ، به تصرف قوای انگلیس درآمد ودست دولت عثمانی از عراق به کلی قطع گردید . متعاقب آن ، دولت انگلیس ، «ویلسون انگلیسی را به حکومت عراق تعیین نمود ، اما مسلمانان عراق علیه این امر ، دست به قیام زدند . دولت انگلیس ناچار برای فرو نشاندن احساسات مردم عراق ، یک حکومت ائتلافی ، مرکب از رجال انگلیس و عراق تشکیل داد و از مردم خواستند که ضمن انتخابات عمومی ، یک حاکم انگلیسی را برای ریاست دولت عراق انتخاب کنند .

فتوای مرجع بزرگ آن روز شیعه ، مرحوم آیه الله حاج میرزا محمد تقی شیرازی (5) مبنی

بر اینکه مسلمانان حق ندارند غیر مسلمان را برای حکومت خودانتخاب کنند ، بار دیگر مسلمانان عراق را به قیام واداشت و در چندین شهر عراق تظاهرات دامنه داری صورت گرفت . لکن با دخالت نیروهای اشغالگر و سرکوب آنان ، تظاهرات فرو نشست و عده ای از علماء تبعید و عده ای نیز بازداشت شدند . در این بحران سیاسی و در این هنگام هنگامه ها که دشمن از هر طرف به حوزه مسلمین یورش آورده بود ، رئیس مسلمانان و رهبر عالیقدر و مرجع تقلید آنان ، میرزای شیرازی نیزوفات نمود و مرحوم شیخ الشریعه اصفهانی از علماء طراز اول نجف به جای وی نشست و رهبری انقلاب عراق را به عهده گرفت . هنگامی که انگلیسیها ثبات قدم علمای شیعه ایرانی را دیدند ، ناگزیر از انتخاب حاکم انگلیسی صرف نظر کردند و به جای آن تصمیم گرفتند که پادشاهای که به ظاهر مورد رضای شیعه و سنی باشد ، برای عراق تعیین کنند . مناسب تر دیدند که امیر فیصل سنی را که از اهل حجاز بود ، به سلطنت برگزینند . اما شیعه نسبت به وی احساس گرمی نداشته و او را تحمیلی می دانستند .

تبعید مراجع شیعه به ایران