فقهای نامدار شیعه صفحه 354

او در بین فقهاء و مراجع عالیقدر تقلید ، خصوصیات و ویژگیهایی داشت که درتکون آنها عواملی دست به دست هم داده بودند که یکی از آنها ، ذکاوت فطری واستعداد ذاتی خود وی ، و دیگر محیط تربیتی سامراء»بود که او در آن محیط رشد ونمود پیدا کرده بود . سامراء در آن روزگار یک مرکز علمی مهمی بود که علماء و بزرگان و نوابغی را تحویل جامعه داده بود . او نیز در بیت رفیع علم و زعامت و مرجعیتی متولدگردید که تمام اسباب و عوامل پیشرفت دینی بر او فراهم و آماده گردیده بود ، و درجهان اسلام نام وآوازه آن بیت و ذکرجمیل و اوصاف حمیده آن انتشار یافته بود . همه این زمینه هاو تشویقها ، عواملی بودند که او را به ارتقاءنردبان فضیلت دعوت می نمودند .

حضور این عوامل مثبت در یک فرد ، اورا بهترین نمونه وعالیترین الگو وبهترین مثال ازفضلیت و معنویت قرار داده بود که تمام معانی آن در وی حضور و اجتماع پیدا کرده بود ، و شخصیت او را روی یک پایه متین و استوار قرار داده بود ، چون او حجت و نمونه بارزی در لغت ، علوم عربی و مقدمات آن ، منطق ، تاریخ ، حکمت ، تفسیر ، رجال ، حدیث ، فقه و اصول

درآمده بود ، و در تمام این موارد او قوی و نیرومند ، دقیق و عمیق ، همراه ذوق سلیم و زبان گویا ، با روشنگری و وضوح واضح وروشن بود . او در عین فقاهت و اجتهاد ، یکی از اعلام ادب و شعر و توانا در هر دو لغت عربی و فارسی بود ، و در هر دو زبان دارای شعر و سروده بود که اغلب آنها پیرامون اهل بیت(ع)و بزرگواریهای آنان بود .

مراتب علمی

مرحوم آیه الله العظمی سید عبد الهادی شیرازی ، در فقه و اصول ، به عالیترین مراتب رسید و در بین علماء و طلاب با تحقیق و تدقیق نظر ، و خبرویت و تبحر اشتهارپیدا نمود . انظار و افکار متوجه او گردید . اقبال و توجه طلاب به درس و بحث او بیشترگردید . بزرگان و معاریف به درس او رو آوردند و جمعی از نخبگان و فضلاء در درس او حضور پیدا کردند و گم شده خود را در جلسات درس او پیدا نمودند ، چون می دیدنداو حقایق علمی بلند و افکار ابکار عالی و انظار دقیق و ارزشمندی را با بیانات شافی ووافی ایراد می نماید . در طول زمان تدریس ، فضلاء و رجال علم و فضیلت بی شماری ازمحضر درس او فارغ التحصیل گردیدند . او بیش از سی سال یکی از مدرسین مشهورنجف اشرف بود و در میان خواص اهل علم از عرب ، عجم و افغانی ، عراقی ، ایرانی ودیگر بلاد اسلامی ، اهل فضلی پیدا نمی شود که از علم و ورع و تقوی و فضیلت او بهره نبرده ، یا ورع و تقوای او را نشنیده باشد .

ورع و تقوی

علاوه بر مراتب فضیلت ، خصوصیت دیگری نیز او را محبوب قلب و دارای موقعیت خاص در جامعه ، به ویژه بین مؤمنین نیکوکار و اهل دین و تقوی قرار داد ، و آن ورع و پرهیزکاری و شایستگی و تقوای ایشان می باشد . او از همان دوران جوانی ، بااین خصوصیت شناخته شده است ، بلکه این خصوصیت را از آباء و اجداد خویش به ارث و یادگاری برده است . او از آن اتقیاء و پرهیزگاران

بود که روحانیت و معنویت ونزاکت و تواضع و دوری از ریاء و تکبر و فخر ، و اعراض از دنیا و زخارف آن ضرب المثل بود .

او از آن اوتاد اخیار و زهاد و پاکبازانی بود که جز امر دین و آخرت ، چیز دیگری مورد همت و نظرش نبود . نفس خویش را از مطامع این زندگی کنده ، و قلب خود را بامحبت خدا و عشق به امور آخرت آکنده و مالامال ساخته بود . علم را توام با عمل نموده بود ، و گام در راه سعادت ابدی برداشته بود . از این رو او مثل اعلی و نمونه بارز دراخلاق و تربیت و تهذیب نفس بود .

با توجه به مقام علمی شامخ و رفیع ، و با توجه به ورع و تقوای صحیح وشدیدش ، مردم او را تقدیس و تعظیم می نمودند . نام و آوازه او ، روز به روز شهرت وانتشار پیدا می نمود . دلها به سویش کشیده می شد . نماز جماعت او در«مسجد شیخ انصاری در نجف ، مرکز اخیار و نیکان و عبادت کنندگان ، به ویژه اهل علم و تقوی بود .