فقهای نامدار شیعه صفحه 468

(شرایط

سخت مانع از آن شد که من این اثر را به پایان برسانم و پیوسته دوست می داشتم که درس تفسیر به پیش برود و کامل شود . )

2-معجم رجال الحدیث : علم رجال یعنی شناسایی راویان حدیث از نظروثاقت و اتقان روایت ، یکی از ارکان اجتهاد است و از همان زمان معصومان(ع) ، این علم مورد توجه یاران امامان ما بوده و حسن بن محبوب(150-224)که از یاران امام کاظم(ع)و حضرت رضا(ع)است ، کتابی به نام المشیخه نگاشته و در اختیارمحدثان آن زمان قرار داده است و پیوسته این علم از زمان امامان تا به امروز راه تکامل خود را پیموده و طبق نقل محقق خبیر شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب مصفی المقال ، قریب 500 اثر رجالی به صورتهای مختلف از جانب علمای شیعه نوشته شده است .

مرحوم آیه الله العظمی خوئی کتاب خود ، «معجم رجال الحدیث را در23 جلدمنتشر ساخته و تا کنون چند بار جامه طبع به خود پوشیده است و اساس آن را طبقات تشکیل می دهد . او هر چند از روش شیخ طوسی که امام عصر را محور طبقه قرارمی دهد ، پیروی نکرده ، و همچنین از این که راویان حدیث را از نظر تاریخ وفات طبقه بندی کند و طبقه اول را در بخشی و طبقه دوم را در بخش دوم و به همین ترتیب قرار دهد ، صرف نظر کرده و همه رواه را به صورت الفبایی و معجمی به رشته تحریردرآورده است . اما ابتکاری که در آن وجود دارد این است که :

اولا : همه مشایخ یک راوی و همچنین همه تلامیذ با ذکر محل روایت از قبیل باب و جلد و

صفحه را می آورد و از این طریق انسان مشایخ و تلامیذ هر راوی را به خوبی می شناسد .

ثانیا : تعداد روایت هر راوی را با ذکر مصدر جایگاه از نظر نام کتاب و جلد وباب یادآور شده و انسان از این طریق به مقام علمی راوی واقف می شود ، چه بسا راوی حدیث است که بیش از یک حدیث ، یا چند حدیث انگشت شمار از معصومان(ع)نقل نکرده است ، ولی در این میان راویانی داریم که هزاران حدیث از پیشوایان معصوم(ع)دارند و مسلما این نوع از راویان متخصص حدیث بوده اند ، در حالی که راویان نوع اول نقل حدیث برای آنها جنبه اتفاقی داشته است .

ثالثا : اختلاف نسخه ها و احیانا اغلاط آنها را در ضمن فصلی یادآور شده و ازاین طریق خدمت عظیمی به کتب حدیث ، به ویژه کتب اربعه نموده است .

ما این گام بزرگ مرجع عالیقدر و از دست رفته را تحسین می کنیم که اثرجاودانی اوست . هر چند از نظر ما باید از طریق تلامیذ ایشان این کتاب به گونه ای دیگرنیز تنظیم شود ، و روش طبقه بندی نیز از نظر عصر و زمان در آن رعایت شود .

مشایخ آیه الله العظمی خوئی