فقهای نامدار شیعه صفحه 53

یکی دیگر از تاثیرات و ابتکارات شیخ طوسی ، استفاده از احادیث اهل سنت واستنتاج از مسائل کلامی آنان می باشد . این استفاده باعث ورود فرهنگ اهل سنت درکتب شیعه و انتقال آراء شیعه به دیگران بود . تفاسیر مهمی چون مجمع البیان و تفسیرابو الفتوح رازی نیز از این تاثیر فرهنگی در امان نمانده و یک سری مسائلی را که مورداختلاف و یا انکار شیعیان می باشد ، در متن خود آوردند که اخیرا عالم وارسته ومجاهد ، علامه مرتضی عسکری با تحقیقات سی ساله خود ریشه این کجرویها را یافته و آنها را افشا نمود که تحقیقات ایشان در جای خود ارزشمند می باشد . (8)

مجتهدی که مرجعیت مجتهدان را داشت

از خصوصیات دیگر شیخ طوسی آن است که تا مدت طولانی فقهای شیعه راتحت تاثیر آراء خود قرار داد ، به طوریکه هیچ یک از فقها جرات نیافتند که در برابر آراءفقهی شیخ ، نظریات خود را ابراز نمایند . البته این مسائل باعث رکود تکامل فقهی دربرهه ای از زمان گردید ، ولی بعدها با درخششی که برخی از فقهاء از نسل آن بزرگ فقیه نمودند ، این سد شکسته گردید و آراء و نظریات فقهی جدید در عرصه زندگی مسلمانان طلوع و تجلی نمود و افکار و آراء جدید فقهی در عرصه زندگی مردم تابش نمود . و این یک حادثه تاریخی درک موقعیت شیخ طوسی را برای ما تسهیل می نماید .

در درک عظمت وی کافی است در نظر داشته باشیم که تا سالها بعد از وی با وجود انبوه دانشمندان شیعه ،

هیچ عالمی توفیق نیافت که شخصیت علمی و موقعیت او را تحت الشعاع خود قرار دهد . در علوم کلامی و فلسفی و معقول و منقول ، تا ظهور خواجه نصیر الدین طوسی(متوفی 672)و علامه بی مانند حسن بن یوسف مطهر حلی(متوفی 726) ، هیچ کس یارای برابری با عقاید کلامی وی را نداشت . در تفسیر قرآن تاپیش از مجمع البیان امین الاسلام طبرسی(متوفی 548)هیچ کتاب تفسیری همتای التبیان او وجود نداشته است . مجمع البیان نیز همچنانکه مؤلفش گوید ، از دریای بی کران معارف تبیان اقتباس نموده و خوشه هایی چیده است .

در فقه و اصول نیز تمام فقهای بعد از او ، ناقل فتاوای وی بوده اند و به احترام فقاهت و دانش او از خود رای و نظری ابراز نمی داشتند تا اینکه محمد بن ادریس حلی(متوفی 598)برخاست و اجتهاد و مکتب فقهی شیعه را با جرات و تهور خاصی ازحالت رکود موجود و وضع کنواخت بیرون آورد .

گفتار بحر العلوم

علامه سید مهدی بحر العلوم که خود از پیشوایان مکتب جعفری و از باتقواترین علمای جهان اسلام می باشد ، در مورد شیخ طوسی می گوید :

«محمد بن حسن طوسی ، سرآمد طائفه امامیه و پرچمدار شریعت اسلام وپیشوای فرقه شیعه بعد از ائمه معصومین(سلام الله علیهم)است . او در آنچه متعلق به دین و مذهب است ، مورد اعتماد ماست . او محقق اصول و فروع و تهذیب کننده معقول و منقول است . شیخ الطائفه ما و رئیس شیعه علی الاطلاق است . » (9)

فرزندان شیخ