فقهای نامدار شیعه صفحه 59

«شیخ ابو الصلاح ، او نیز اهل شامات است . شاگرد سید مرتضی پس از درگذشت او ، شاگرد شیخ طوسی بوده است . در ریحانه الادب می نویسد که او شاگرد سلاربن عبد العزیز آتی الذکر نیز بوده است . اگر این نسبت درست باشد می بایست ابو الصلاح سه طبقه را شاگردی کرده باشد . کتاب معروف او در فقه ، «الکافی است . در سال 447 ه . ق درگذشته است . اگر عمر او صد سال بوده است و درسال 447 هم وفات کرده باشد ، او از هر دو استادش بزرگسال تر بوده است . شهیدثانی او را خلیفه المرتضی فی بلاد الحلبیه خوانده است . » (1)

ولادت و عصر زندگی او

«حلب شهر بسیار بزرگ و معمور و پر نعمت و پر جمعیت از دیار شام می باشدو هم اکنون نیز از شهرهای پر جمعیت و آباد سوریه می باشد . آب و هوای خوش ونعمت فراوان دارد و در کتابهای مذهبی نیز آمده است که ابراهیم خلیل الرحمن گوسفندهای خود را در آنجا به چرا می برد و شیر آنها را روز جمعه در راه خدا تصدق می نمود . خداوند متعال این شهر را با برکت و خیرات توام ساخته است . محصولات کشاورزی در آنجا به وفور و فراوانی به عمل می آید و دو محل هم در آنجا به عنوان انتساب به ابراهیم خلیل الرحمن مورد زیارت مردم قرار دارند . این شهر دارای کتابخانه ها و کتابفروشیهای معتبری است که نشان عمیق بودن رشد فرهنگی در این شهر می باشد که از روزگاران گذشته سابقه داشته است . (2)

آری حلب سابقه دیرینی در پرورش رجال علم و دین دارد و شخصیتهای علمی و تاریخی متعددی منسوب به آن نقطه می باشند

که فقیه بزرگوار و نامدار ما ، شیخ ابو الصلاح ، تقی بن نجم الدین بن عبید الله حلبی نیز نخستین و آخرین آنان نیست . بلکه افراد دیگری نیز در فقه و حدیث از این مرکز علمی برخاسته اند که مورد مطالعه قرارخواهند گرفت و هم اکنون در صدد شرح حال یکی از پروردگان این شهر قرار داریم وگاهی در مورد او و یکی دیگر از همشهریانش حلبیان به کار برده می شود و مقصود ازآن دو همین ابو الصلاح تقی الدین و حمزه بن علی حلبی معروف به ابن زهره یکی دیگر از فقیهان نامور امامیه برخاسته از آن دیار می باشد . (که شرح حالش خواهد آمد)

ولادت

تاریخ ولادت او همانند دیگر بزرگان فقه و ادب و علم ، درست مشخص نیست و با مسلم گرفتن تاریخ وفات او ، احتمالا ولادت او در حدود سال 347 در اواسط قرن چهارم هجری صورت گرفته باشد . نام او تقی بن نجم الدین بن عبید الله حلبی وشهرتش تقی الدین فقیه بزرگوار و شیخ جلیل القدر ، فاضل ، محدث ، مفسر ، ثقه ومورد اعتماد و یکی از بزرگان و مشایخ امامیه در قرن پنجم هجرت می باشد . او در مقام علم و عمل به منزلت بس شامخ نائل آمده است . تحصیلات او پیش سید مرتضی علم الهدی و شیخ طوسی صورت گرفته است .

اساتید او

او تحصیلات عالیه خویش را پیش فقیه بزرگوار ، علم الهدی(م 436)و شیخ بزرگوار طائفه ، شیخ طوسی(م 460)انجام داد و اندکی نیز از محضر عالم بزرگوارعبد العزیز دیلمی معروف به سلار»تلمذ نموده است و از طرف سید مرتضی علم الهدی به تدریس و قیام به وظائف دینی و شرعی در بلاد شام و حلب منصوب گردیده است . از این رو او را«خلیفه المرتضی (نماینده سید مرتضی)نیز گفته اند . آنچنان که پس از درگذشت او از سوی شیخ طوسی نیز در آن مقام ابقاء شده است و نیابت او راپذیرفته اند ، از این رو به او«خلیفه الشیخ نیز می گویند .

موضوع نیابت که در مورد«ابن براج نیز گذشت ، نشان دهنده بسط ید علماء وفقهاء ، و وجود آثار مرجعیت و تقلید در آن نقاط همانند امروزین می باشد که مراجع عالیقدر تقلید نمایندگانی از سوی خویش در اطراف و اکناف تعیین می نمودند تا در امرمراجعات مردم سهولت و تسریعی ایجاد کرده باشند و مشکلات دینی مردم توسط آنان حل