فقهای نامدار شیعه صفحه 94

خواجه نصیر الدین طوسی ، کاتبی قزوینی ، حکیم منطقی شافعی معروف به دبیران را نام برد و از اساتید منقول او می توان از دایی با فضیلت خویش ، محقق حلی ، ووالد ماجد خویش ، شیخ سدید الدین یوسف و سید احمد بن طاوس و برادرش سیدعلی بن طاوس و ابن میثم بحرانی و پسر عموی مادر خویش ، شیخ نجیب الدین یحیی و شیخ تقی الدین عبد الله بن جعفر بن علی صباغ حنفی و شیخ عز الدین فاروقی واسطی نام برد .

مشایخ روایتی او

از مشایخ روایتی او علاوه بر اساتید مذکور ، خود از شیخ مفید الدین بن جهم فقیه اسلامی و شیخ نجیب الدین محمد بن نمای حلی و سید عبد الکریم بن طاوس صاحب کتاب فرحه الغری و علی بن عیسی اربلی صاحب کتاب کشف الغمه نام برد .

شاگردان او

او دارای حوزه وسیع و پربرکتی بوده است و شاگردان متعددی از مکتب فقه واصول او فارغ التحصیل گردیده اند و جالب توجه آن است که خواجه نصیر الدین طوسی را از شاگردان فقهی او به شمار آورده اند ، آنچنان که او استاد معقول و ریاضیات علامه بوده است و این نوع مبادله و تفاهم فرهنگی در جمع دانشمندان ما بی سابقه نبوده است .

تالیفات او

علامه حلی یکی از پرکارترین و موفق ترین فقهای نامدار شیعه از نظر تالیف به شمار می آید و طبق احصاء و شمارشی که از تالیفات او به عمل آورده اند ، با تقسیم به روزهای عمر او ، به هر روز آن تا هزار سطر رسیده است و این امر ، از کرامتها و تاییدات الهی حکایت دارد ، حالا آیا او هم مانند مرحوم مجلسی از دستیاران و معاونان وشاگردان خویش بهره جسته است یا آنکه اغلب اوقات خود را به تالیف و تصنیف اشتغال ورزیده است ، چندان مهم نیست ، آنچه بالعیان و بالمشاهده می بینیم ، این است که کثرت و اتقان و استحکام تالیفات او از یک عمر پربرکت و توام با توفیق ، حکایتهادارد و نوع تالیفات او نشانگر این معنی است که از فکر وقاد و نظر صائب خود اوسریان و جریان پیدا کرده است ، چون ابتکارات و تراوشهای فکری برجسته رانمی توان بر عهده فرد امین یا فاضل دیگری گذاشت ، یا محصول فکری آنان را به حساب خویش گذاشت ، و نوع آثار علامه از قسم اول می باشد و این احتمال هم وجوددارد که علامه تکمیل کتابهای ناقص خود را بر عهده فرزند مجتهدش فخر المحققین نهاده باشد ، که اصل فکر مربوط به خود او

بوده و تنظیم و تحریر و تنسیق مربوط به دیگران بوده باشد . چون فخر المحققین با عمر پر برکت هشتاد و یک ساله خویش درتکمیل کتابهای پدر کوشیده است ، و از خود او و به نام او چندان کتاب باقی نمانده است .

گفتار تفرشی

سید مصطفی تفرشی ، صاحب کتاب نقد الرجال می گوید : «علامه آن قدرفضیلت و شان و اعتبار دارد که بهتر آن است که توصیف نشود ، چون توصیفها وتعریفهای من چیزی بر شان او نمی افزاید . او بیش از 70 جلد کتاب دارد که هر کدام نشانگر نوعی از فضیلت و نبوغ و علم و دانش اوست . . . » (2)