منشور عقاید امامیه صفحه 1

پیشگفتار

پیش گفتار

گرایش بشر معاصر به دین

و

لزوم تدوین منشور عقاید

جهان معاصر را، عصر صنعت و تکنیک می دانند، زیرا بشر در قرن اخیر به پیشرفتهای چشمگیری در این زمینه دست یافته است، و جا دارد که این امر از ویژگیهای آن به شمار آید. ولی در کنار این ویژگی، پدیده فرهنگی عظیمی نیز وجود دارد، که همانا توجه انسان معاصر به دین و ارزش های دینی است. گرایش به دین، از اصیل ترین و کهن ترین گرایشهای انسانی است که تاریخ از آن یاد کرده و می کند، و به گواه أسناد و مدارک متقن در هیچ دوره ای، زندگی بشر از توجه به دین و احساس مذهبی خالی نبوده است. مع الوصف پس از رنسانس و دگرگونی در روشهای علمی و سرانجام تسلط انسان بر طبیعت، در اثر برخی از عوامل سیاسی و فرهنگی، توجه به دین کمرنگ گشت و یک نوع بی اعتنایی نسبت به دین در جوامع غربی رخ داد. آنگاه رفته رفته این بیماری به کشورهای شرقی نیز سرایت کرد و گروهی را تحت تأثیر قرار داد، و این موج تا آنجا پیش رفت که تصور شد علم جدید می تواند به همه نیازهای بشر پاسخ گوید و خواسته هایی را که دین تأمین می کرد، برآورده سازد. ولی بروز یک رشته عوامل و پدیده های ویرانگر، بر این تصوّر خط بطلان کشید و ثابت کرد که بشر هیچ گاه از دین و رهبریهای آن بی نیاز نبوده و هیچ

چیز جایگزین مذهب نخواهد شد. از میان این عوامل، سه عامل را یادآور می شویم: 1. بروز جنگهای جهانی در قرن بیستم: جنگهای جهانی اول و دوم، که دهها میلیون بشر را قربانی گرفت، توسط علم بریده از دین هدایت می گردید، و علمی که تصور می شد آرمانهای بشری را تحقق خواهد بخشید، ناگهان بشر را به چنین سرنوشتی دچار کرد! 2. فروپاشی کانون خانواده در اثر گسترش فساد اخلاقی: در قسمت اعظم جهان غرب، خانواده مفهوم خود را از دست داده و به یک اجتماع موقت و ناپایدار مبدّل گردیده است،و علم و دانش جدید در این فروپاشی بی تأثیر نبود; البته مقصود علمِ رهبری نشده و به اصطلاح منهای دین است. تأکید می شود این مطلب به آن معنا نیست که علم و دانش جدید لزوماً یک پدیده زیانبار است، بلکه از آنجا که دانش و تکنیک، از رهبری دینی و معنوی محروم مانده، مایه این همه کاستیها و زیانها شده است. 3.شکست و بی اعتباری برخی از فرضیه های علمی: افزون بر دو عامل فوق که از دلباختگی و خوش بینی افراطی بشر به علم جدید در محیط اجتماع شدیداً کاست، شکست و بی اعتباری برخی از فرضیه های علمی نیز سبب شد که بشر جزم و ایمان اوّلیه خود به علم جدید را در قلمرو جهان شناسی از دست بدهد و در معنی، از خواب خوشی که در قرن نوزدهم، بشر اروپایی را در ربوده بود، بیدار گردد. عوامل یاد شده و نظایر آن سبب شد که بشر بار دیگر به فطرت انسانی خویش باز گردد، و به دین و معارف آن روی آورد. در حقیقت، پس از یک دوره فترت که بشر خود را از مزایای دین محروم ساخته بود، بسان انسانی تشنه، جویای آب زلال و گوارای «دین» گردید.

-------------- صفحه 7 این موضوع به قدری روشن است که نیاز به دلیل و گواهی ندارد، و کسانی که در جریان رویدادهای جهانی قرار دارند، به خوبی از آن آگاهند. این گرایش نوظهور تا جایی است که دین، بار دیگر در مراکز علمی سطح بالا، مورد توجه قرار گرفته، و متفکران و استادان درباره آن سخن می گویند، وهفته یا ماهی نمی گذَرد که دهها مقاله و کتاب پیرامون دین و دین شناسی منتشر نگردد. به قول یکی از نویسندگان: «بازگشت به معنویت و مذهب، خطی است که اساس بنیانهای جامعه شناسی غرب را تهدید می کند، لذا در کنار ترس و وحشتی که از بازگشت مسلمانان به اسلام دارند، از بازگشت مسیحیان به مسیحیت نیز وحشت و هراس دارند». در حقیقت از هر نوع هجوم معنوی، و از هر شکل حاکمیت ایمان و معنویت در جامعه غربی و حتی در زندگی فردی غربیان می هراسند. یکی از تحلیلگران غرب ضمن ارائه نمونه هایی از بازگشت و رشد ایمان مذهبی در جامعه مسلمانان و غیر مسلمانان، به مسیحیان تندرو در غرب اشاره می کند که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته اند. صعود و افزایش روز افزون تعداد مذهبیها در اشکال مختلف، پدیده ای در حال گسترش در سالهای اخیر می باشد که تهدیدی برای بسیاری از کشورها محسوب می گردد».(1) به رغم تحلیلگر مزبور، ما این پدیده را به فال نیک می گیریم و از اینکه بشر بار دیگر به آغوش پر مهر دین باز می گردد خشنودیم. ولی در کنار این بشارت، نکته نگران کننده ای وجود دارد و آن اینکه اگر این تشنگی به صورت صحیح برطرف نگردد، و خدای ناکرده اندیشه های خام و نادرست به عنوان
--------------
1 . Henri Tincaدر ویژه نامه پنی هینی، سالگرد، روزنامه لوموند، ص 152.
-------------- صفحه 8