آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 141

پیش درآمد

پیش درآمد

در این فصل که بخش اصلی این کتاب است، از منظر شیعه شناسی اجتماعی تاریخی، که معاصر با دوران امامت امام رضا علیه السلام است، تلاش می شود تا دوران امامت آن حضرت و بازتاب های گوناگون آن در جامعه حق بازشناسی شود.

3/1: اطلس و جغرافیای تشیع در زمان امام رضا علیه السلام

اشاره

3/1: اطلس و جغرافیای تشیع در زمان امام رضا علیه السلام

جغرافیای جهان اسلام، در دو دهه پایانی قرن دوم، تقریباً همانند جغرافیای اسلامی دوران معاصر ما، در حد فاصل مرزهای چین تا اقیانوس اطلس بود، یعنی: جغرافیای اسلامی از جهت خط طولی، در خط شرقی - غربی خود، در نهایت امتداد بود؛ اگر چه این جغرافیا از نظر عرضی و در خط شمالی - جنوبی خود، چه در جنوب آفریقا و چه در شمال ترکیه و جنوب اروپا، مجال توسعه بیشتر داشت؛ ولی در این سال ها اتفاق مهمی در این جغرافیا رخ نداده است.

در این سال ها، هارون الرّشید، هر تابستان، طرح فتوحات تابستانی اش را به اجرا می گذاشت، ولی این فتوحات، دست آوردش بیشتر در حد تصرفات محدود و یا دفع حملات روم شرقی بود. در دریای مدیترانه و شمال اسپانیا هم، مسلمانان فتوحاتی محدود، همراه با درگیری های فراوانی داشتند؛ ولی این تحولات مرزی، چه در منتهی الیه ماوراءالنّهر و چه در مرکز ترکیه و چه در اندلس و جزایر دریای مدیترانه، ارتباطی و نسبتی با جغرافیای حق و باطل و مدیریت سیاسی و اجتماعی امام رضا علیه السلام نداشت.

جغرافیای تشیع را در این زمان، باید در مناطق مرکزی تا شمال شرق اسلامی جست وجو کرد. مراکز مهم شیعه در این سال ها، که آنها را می توان از منظر جغرافیای سازمانِ وکالت و یا جغرافیای شیعیانِ ملاقات کننده با امام و یا از منظر شاگردان مدرسه رضوی رصد کرد، شامل مناطق زیر است: