آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 157

که مرحله محدودیت های اجتماعی امامان شیعه و تفویض مسئولیت به نیروهای علمی شیعه بود.

با توجه به این شرایط بود که امام، در کنار طراحی سازمان و سیستم وکالت، به مدیریت و نظام بخشی به شخصیت های علمی شیعه هم می پرداختند.

نمونه هایی از سیره مدیریتی امام رضا علیه السلام برای نیروهای علمی شیعه چنین است:

الف) طرح استقرار برخی از نیروهای شاخص در مناطق خاص و توصیه به آنها برای استمرار اقامتشان، حتی با وجود شرایط سخت سیاسی و اجتماعی؛ همانند توصیه امام به ضرورت ماندن زکریا ابن آدمِ قمی در قم و حسن ابن شاذان واسطی در شهر واسط.(1) ضرورت ماندن زکریا در قم از این رو بود که: اگر چه شاگردان متعدد امامان در آن حضور داشتند، ولی فضای عمومی شهر، هنوز آمادگی تبدیل شدن به حرم اهل بیت علیهم السلام و مدرسه ای برای شیعه در ایران را پیدا نکرده بود و این اتفاق می بایست با حضور شخصیت بسیار برجسته ای مانند زکریا و نیروسازی های تدریجی، صورت می گرفت. ضرورت ماندن حسن ابن شاذان در شهر واسط هم، از آن رو بود که در جنوبِ عراق که تدریجاً به سوی تشیع می رفت، هنوز در شهر واسط، به سبب سابقه ناصبی گری شدیدی که داشت، آثار ناصبی گری باقی بود و می بایست با اقامت شیعیان فرهیخته و بومی و صبر و استقامت و نیروسازی اجتماعی آنها، هسته های اولیه شیعی در این شهر ایجاد می گردید.

از دیگر مصادیق اجرای این طرح، اعزام شخصیت های علمی ویژه به مناطقی بود که دارای فقر و خلأ و کم بودِ شخصیت های علمی بودند، ولی استعداد تحول مکتبی در آنها فراهم بود. نمونه این موارد، هجرت حسین ابن سعید اهوازی و برادرش از کوفه و اقامت بلندمدت آنان در اهواز بود؛ اقامتی که ثمره اش نیروسازی شاخص و متعدد برای جبهه حق بود. یکی از شاخص ترین این نیروهای تربیت شده، علی ابن مهزیار اهوازی است. نتیجه حضور این دو برادر در اهواز، تقویت و گسترش تشیع در برخی از خاندان ها و مناطق اهواز و نیز تربیت عده ای از بهترین نیروها بود که برای مقاصد امام رضا علیه السلام ، در اختیار و خدمت ایشان قرار گرفتند.