آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 219

الف) مسئله ولایت عهدی، چرایی و چیستی

اشاره

الف) مسئله ولایت عهدی، چرایی و چیستی

زیر فصل ها

الف1: نگاهی کلی به سیاست خلفای بنی عباس در برابر امامان شیعه

الف2: چرایی اجرای طرح ولایت عهدی مأمون

الف1: نگاهی کلی به سیاست خلفای بنی عباس در برابر امامان شیعه

الف1: نگاهی کلی به سیاست خلفای بنی عباس در برابر امامان شیعه

خلافت بنی عباس پس از پیدایش در سال 132 ه . ق. مهم ترین چالش و خطر فکری، اجتماعی و سیاسی مستمرش را از سوی خط امامت شیعی می دید؛ چرا که جریان امامت شیعه، با مبنای شرعی و علمی خود، تمام مبانی مشروعیتِ این خلافت را زیر سؤال می برد و برخلاف زیدیه، که هر چند وقت یک بار، دست به قیام مسلحانه می زد و برای مدتی سرکوب می شد، جریان امامت، روندی پویا و رو به گسترش داشت.

از همین رو، یکی از برنامه های مستمر خلافت عباسی، در امتداد امویان، رویارویی مستمر با امامان شیعه بود؛ البته تفاوت سیاست کلی عباسیان با امویان این است که سیاست امویان، محاصره سیاسی - اجتماعی امامان در مدینه، همراه با اجرای سیاست قلع و قمع شیعیان در عراق بود؛ ولی در زمان عباسیان، با توجه به پیشرفت های اجتماعی تشیع در زمان درگیری های اموی - عباسی، دیگر امکان محاصره سیاسی - اجتماعی - اقتصادی جامعه شیعه فراهم نبود و تنها راه ضربه زدن هم زمان به امام و جامعه شیعه، فاصله افکندن بین آنها از طریق اِعمال برنامه های ویژه نسبت به امامان بود.

جدول کلی این برنامه ها چنین است:

امامان شیعه

خلفای عباسی

نوع مواجهه و تقابل

امام صادق علیه السلام

سفّاح و منصور عباسی

سیاست احضار های مکرر امام به کوفه و تهدید های پیاپی به قتل رساندن ایشان، در کنار انتخاب والیانی ویژه برای مدینه به منظور محدودسازی روابط اجتماعی امام.

امام کاظم علیه السلام

منصور، هادی، هارون

پس از ناکامی سیاست احضار ها و تهدید به قتل ها و یا مراقبت ها و کنترل ها در مدینه، در نهایت، برنامه زندانی کردن طولانی مدت (چهار سال) امام، آن هم در شهری غیر از مدینه (بصره و بغداد) به اجرا گذاشته شد.

امام رضا علیه السلام

هارون، امین، مأمون

انتخاب والیانِ دشمن اهل بیت (از آل زبیر) برای مدینه و در نهایت، اجرای طرح استثنایی ولایت عهدی جهت خلع سلاح فکری و اجتماعی امام.