آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 264

در خراسان، پس از پایان ماجرای ولایت عهدی، عده ای در دیدار با امام، به این تصمیم ایشان اعتراض کردند، ولی امام با مثال های قرآنی (داستان حضرت یوسف علیه السلام در دربار فرعون) آنها را اقناع کرد. البته این عده، هم شیعه، هم صوفیه، هم زیدیه و هم بعضاً برخی از علمای عامه بودند.

در خراسان، پس از پایان ماجرای ولایت عهدی، تعدادی از خواص شیعه، مانند ایوب ابن نوح و ریان ابن صلت، قصد تطبیق ولایت عهدی امام با مسئله مهدویت را داشتند که امام خیلی سریع جلوی این انحراف آنها را گرفت.(1)

حد فاصل نظر یونس ابن عبدالرّحمان تا نظر کسانی مثل ریان ابن صلت و ایوب ابن نوح، که هر سه از خواص شیعه بودند، نشان گر نوعی اظهارنظرهای افراطی و تفریطی است که همگی به سرعت با تبیین امام، اصلاح شدند.

ریان ابن صلت، در اواخر زندگانی امام در خراسان، چون از کارگزاران بنی عباس بود، در قالب مأموریت حکومتی، از خراسان به عراق و بغداد منتقل شد. آمدن او به بغداد، کمی پیش از شهادت امام رضا علیه السلام ، به گونه ای تمام مواریث علمی و داستان های سیاسی و اجتماعی امام در خراسان را، به مدرسه بزرگ شیعه در بغداد منتقل کرد. همین امر باعث شد در آستانه انتقال امامت از امام رضا علیه السلام به امام جواد علیه السلام ، که زیر سایه سنگین دو چالش ولایت عهدی امام رضا علیه السلام و امامتِ امام جواد علیه السلام در کودکی بود، کمترین هزینه ها و تبعات برای جامعه شیعه پدید آید؛ همان گونه که در جلسه ای که خواص شیعه بغداد، پس از دریافت خبر شهادت امام رضا علیه السلام و ادعای امامت امام جواد علیه السلام ، گرفتند تا موضع خود را اعلام کنند، یونس ابن عبدالرّحمان تشکیکی کوتاه مطرح کرد که با پاسخ قاطع و سریع و صریح همه سران شیعه و به ویژه ریان ابن صلت مواجه شد و غائله خیلی زود خوابید و در همان جلسه، همه شیعه و حتی یونس ابن عبدالرّحمان، امامت امام جواد علیه السلام را پذیرفتند.

این ها همه حاکی از آن است که امام رضا علیه السلام در همان زمان که درگیر مسئله ولایت عهدی و توطئه های پیچیده مأمون و اطرافیان او بود، با التفات به چالش های جامعه شیعه، سعی در شبهه زدایی سریع و حفظ سلامت آنها داشت. بر همین اساس،