کتابخانه بالقرآن

آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 265

صفحه 265

امام رضا علیه السلام در ده ماه اقامت در مرو و چهار ماه اقامت در توس، و دست کم یک ماه پیش از واقعه شهادت، با اینکه کاملاً زیر نظر کارگزاران مأمون و حتی همسر تحمیلی خود اُمّ حبیب بود، آمار نامه هایش به شیعیان و امام جواد علیه السلام و یا دیدارهایش با شیعیان، قابل توجه و چشم گیر است و نشان گر مدیریت مستقیم و غیر مستقیم ایشان نسبت به شیعیان عراق و حجاز است.

د2: مدیریت امام برای گسترش جامعه شیعه جدید

پیش بینی تاریخی پیامبر اسلام، مسلمان شدن قریب الوقوع ایرانیان و جذب تدریجی آنها برای یاوری دین حق بود. پس از غصب خلافت، خلفا که از این پیش بینی و تبعات احتمالی آن آگاه بودند، با راه اندازی فتوحات و فتح سریع ایران، سعی کردند در این منطقه به گونه ای عمل کنند که اولاً در نخستین گام، یک مرزبندی عرب و عجم درست کنند و تا یک قرن ایرانیان را، اگر چه مسلمان هم شوند، از پیکره جهان اسلام و تحولات آن جدا سازند.(1) ثانیاً اگر هم آنها مسلمان شدند، اسلام آنها اسلامی تعصب محور بر مبنای اسلامی انحرافی و ضد اهل بیتی باشد. بدین گونه بود که در غرب ایران، که مجاور سرزمین های اسلامی عربی بود، امویان، اسلام اموی را به صورت فراگیر تبلیغ می کردند تا در نهایت، اسلام اموی، مذهب رایجِ بیشتر مناطق ایرانِ غربی، از شمال غرب تا جنوب غرب شد.

این تلاش های تاریخی، اسلامِ انحرافی را در این مناطق نهادینه کرده بود، به گونه ای که پس از تغییر خلافت، اگر چه اسلامِ معتدل عباسیان، در قالب فقه و کلام حنفی، توسط شاگردان ابوحنیفه در خراسان و ماوراءالنّهر گسترش یافت و یا تشیع، به تدریج و خیلی آرام، جای پایی در مناطقی از خوزستان و همدان به دست آورد، ولی اکثر مناطق غربی ایران، بر همان اسلام اموی خود باقی ماندند و شهر قم که کاملاً شیعی بود، تبدیل به جزیره ای تنها در میان جغرافیای اسلام اموی شده بود.

از شواهد بزرگ این مدّعا اینکه در طول سفر امام رضا علیه السلام به ایران، وقتی ایشان

1- امری که سرانجام در اولین گام، همکاری ایرانیان ساکن عراق را با مختار به دنبال داشت و در نهایت، همکاری ایرانیان با محوریت خراسانی ها، نابودی تاریخی امویان و به خلافت رسیدن عباسیان را به همراه داشت.