آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 305

از زمان پیامبر پیش بینی شده اند و بسترهای لازم برای اجرای آنها در هر دو منطقه، در زمان امامت امام رضا علیه السلام فراهم شد. روند تحولات اجتماعی - فرهنگی این دو منطقه، برای رسیدن و عمل به رسالت هایشان، روندی تاریخی، تدریجی و مرحله ای است.

این دو منطقه، یکی شهر قم است، که پس از دفن پیکر مطهر حضرت معصومه علیها السلام در آنجا، در زمان امام رضا علیه السلام ، رسماً عنوان «حرم اهل بیت علیهم السلام » را گرفته است. شهر قم، در فرایندی بلندمدت باید از جهت نرم افزاری به نقطه ای برسد که در آخرالزّمان و در آستانه ظهور، نشردهنده معارف فرهنگ و ارزش های اهل بیت علیهم السلام به سراسر جهان باشد.

دقیقاً در مرحله بعد و کمی مانده به ظهور، از نظر سخت افزاری، مهم ترین جغرافیایی که زمینه سازی ظهور را فراهم می کند، خراسان است. بر این مطلب، در روایات شیعی و سنّی، تأکید و تأیید شده است.(1) تأکید بر «خراسان» در این روایات را می توان از چند نظر مطالعه و بررسی کرد:

از نظر جغرافیایی و مردم شناسی: کانون های جمعیتی مهم منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی در طول تاریخ، عبارت بوده اند از: حوزه بین النّهرین، منطقه جنوب غرب ایران (خوزستان، فارس و بوشهر)، مناطق غربی ایران در حد فاصل کوهستان های زاگرس تا قفقاز و کویر مرکزی (از لرستان تا آذربایجان و ارمنستان)، منطقه طبرستان بزرگ، منطقه خراسان که از منتهی الیه کویر مرکزی شروع می شد و تا کوهستان های مرکزی افغانستان و جنوب ماوراءالنّهر امتداد می یافت (خراسان ایران و شرق افغانستان) و ماوراءالنّهر (حوزه جمعیتی دو رود جیحون و سیحون).(2)

در طول تاریخ، مناطق حد فاصل مدیترانه تا کویر مرکزی ایران، همواره در کانون درگیری ها و کشمکش های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بوده اند؛ ولی منطقه خراسان، اگر از سمت شرق خود، در معرض تهدیدها و یا هجوم های جمعیتی قرار نمی گرفت (ورود ترک ها از ترکستانِ مرکزی و مغول ها از مغولستان مرکزی)، تبدیل به پایگاه