آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 309

مردم شناختی و فرهنگی در مورد زیارت و زائران رضوی، بسیار اندک و پراکنده است. وضع برنامه سازی رسانه ای هم از این بدتر است. این کمبود و ضعف، وقتی خود را بیشتر نشان می دهد که برای فرهنگ زیارت رضوی و شهر مشهد، رسالت ها و کارکرد های تاریخی و آینده پژوهانه در نظر بگیریم. با این حساب، در ایده های برنامه سازی یا مطالعاتی، می توان به کارکردهای اجتماعی فرهنگ زیارتی رضوی در سده اخیر و روند تحولات سیاسی - اجتماعی معاصر شیعه ایرانی پرداخت.

از ایده های دیگر در این زمینه، موضوع زیارت رضوی از راه دور در فرهنگ شیعه ایرانی است؛ به ویژه زیارتی که در قالب زیارات سه گانه (حسینی - رضوی - مهدوی) در پایان نمازهای جماعت و فردی، یا مناسک عبادی در جامعه ایرانی نهادینه شده است.

2/1/3: سبک زندگی رضوی

2/1/3: سبک زندگی رضوی

پس از ایجاد بارگاه رضوی در حومه توس، در روندی تاریخی و تدریجی، شهر مقدس مشهد ایجاد گردید. جمعیتی که به تدریج در این شهر ساکن می شد، فارغ از مسئله نژاد و زبان و فرهنگ بود. آنچه در این سکونت، محور و مبنای تعریف هویت بود، میزان علاقه وافر افراد و خانواده ها برای سکونت در مجاورت بارگاه رضوی بود. این به معنی عشق و علاقه مندی به فرهنگ اهل بیت علیهم السلام با محوریت فرهنگ رضوی است؛ عشق و علاقه ای که در بلندمدت توانست خود را در قالب سبک زندگی ویژه ای نشان دهد که کانون آن، عشق به امام رضا علیه السلام بود. این سبکِ زیست خاص، به ویژه در سال های پیش از حمله مغول، که شهر مشهد در محاصره جغرافیایی فرقه ها و مذاهب گوناگون بود، خود را بیشتر نشان می داد. با پیشرفت تشیع در ایران، این سبک به تدریج رو به توسعه و نهادینه شدن گذاشت و امروزه، هماهنگ با درخشش شیعه ایرانی در منطقه و جهان، خود را در نقطه اوج تعالی و کمال نشان می دهد.

این سبک زندگی شیعه را می توان در دو حوزه مطالعه کرد. یکی: از منظر روند شکل گیری تاریخی و مؤلفه های ساختاری آن؛ و دیگری: از منظر وضع اجتماعی و کمال یافته آن در ایران معاصر.

در مطالعه فرهنگی - اجتماعی معاصر هم، می توان در دو حوزه، مطالعه و