آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 39

به وجود جریان های موازی حق و باطل، به رصد و شناسایی تعاملات و درگیری ها و پیروزی ها و شکست های این دو جبهه، در مواجهه با هم در طول این دو دهه پرداخت.

بر این اساس، پیش از مطالعه جدول گاه شمار دوران امامت امام رضا علیه السلام ، توجه به نکات زیر ضروری است:

الف) ساختار کلی این بخش

الف) ساختار کلی این بخش

ساختار این جدول، بر اساس نگاه سه گانه سفید، خاکستری و سیاه است.(1) منظور از «جریان سفید»، جریان امامت و جبهه شیعیان و پیروان آن حضرت است.

منظور از «جریان خاکستری»، جریان و خط فکری و اجتماعی زیدیه است؛ جریانی که چون از یک سو، ریشه در قیام های علویان داشته، دارای شعارها و ریشه های بعضاً مثبت بوده است؛ ولی از آنجا که روش های آنها را، غالباً معصومان تأیید نکرده اند؛ و یا نتایج اعمال آنها به نفع جبهه حق نبوده است، نمی توان آنها را کاملاً با دید مثبت نگریست؛ به ویژه این که در دوران امامت امام رضا علیه السلام ، فاصله گیری این نهضت از جبهه حق نیز بیشتر می شود، اما این فاصله گیری تا بدان حد نیست که آنها را به گونه ای کامل در برابر جبهه حق قرار بدهد.

منظور از «جریان سیاه»، تمامی جریان ها و مکتب ها و گرایش های اسلامی است که در برابر مسئله امامت، بر محور خلافت متمرکز بودند. این جریآنها، اعم از اینکه طرف دار خلافت عباسیان باشند یا نه، همین که اندیشه خلافت پس از رحلت پیامبر را پذیرفته اند، در جبهه باطل قرار می گیرند و از این منظر، تفاوتی نمی کند که در کنار پذیرش اندیشه خلافتِ غیر معصوم، تطوّرات و تحولات تاریخی خلافت را هم پذیرفته اند یا نه، با خلفای موجود سرِ سازگاری داشته اند یا نه. از این منظر، جبهه و جریان سیاه، در این پژوهش، شامل موارد زیر است:

جریان سیاسی خلافت عباسی و تمامی درگیری های داخلی آن ها؛