آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 75

بازتاب اجتماعی

اجتماعی

روند رو به تضعیف پایگاه اجتماعی عباسیان در سراسر جغرافیای اسلامی، که به صورت قیام ها یا شورش ها خود را نشان می داد.

بازتاب های سیاسی

فکری / سیاسی

عباسیان تلاش می کردند به کمک جریان های گوناگون علمی، این مطلب را جا بیندازند که امنیت بر عدالت ترجیح دارد و در نتیجه، هر قیامی، حتی در صورت رواج ظلم و فساد سیاسی و اجتماعی، نامشروع است.

2/3: وضعیت فکری و فرهنگی جهان اسلام

2/3: وضعیت فکری و فرهنگی جهان اسلام

مهم ترین شعار عباسیان برای رسیدن به قدرت و خلافت، شعار «الرّضا من آل محمد» بود. این شعاری بود که آن را از زیدیه فراگرفته بودند و با تعریفی مبهم و کلی از آن، قصدشان تهییج اذهان عمومی علیه امویان بود. پس از برافتادن امویان و به قدرت رسیدن عباسیان، آنها می دانستند که اکثریت جهان اسلام، پیرو مکتب خلفا و اهل سنّت هستند و بزرگ نمایی شعار «الرّضا من آل محمد» می تواند به مشروعیت زیدیه منجر شود؛ از این رو، پس از کسب قدرت، خیلی زود به علما و گرایش های فکری اهل سنّت روی آوردند. در نتیجه این سیاست، در زمان زندگانی و امامت امام رضا علیه السلام ، شاهد اوج گیری نظام و طرح فرقه سازی در میان اهل سنّت با کمک خلفای عباسی هستیم.

در این سال ها، پس از نظام یافتن فرقه «اهل رأی» در فقه توسط شاگردان ابوحنیفه، و گسترش بخشی از آن در مرکز و شرق اسلامی، برای ذوق و سلیقه های سنّتی هم، «مکتبِ حدیثی مالک» در حجاز طراحی شد و در همین زمانِ امامت امام رضا علیه السلام ، این مکتب در شام و مصر و آفریقا و حتی اندلس ترویج می شد؛ ولی به سبب نقل گرایی شدید آن، در اواخر دوران امامت امام رضا علیه السلام ، شافعی با ایجاد تعدیل در دو مذهب رأی و حدیث و همچنین در میان دو مذهب حنفی و مالکی، مذهب خود را، به عنوان سومین راهکار و طرح و مدرسه فقهی برای جهان اهل سنّت در مصر عرضه کرد.

این در حالی است که با توجه به رهاشدگی پدیده اجتهاد در مدارس اهل سنّت، در این زمان مکتب های فقهی دیگری هم به تدریج ایجاد شد و در گستره محدودتری