آیین برنامه سازی درباره زندگی امام رضا علیه السلام صفحه 96

فرقه شماره 3:

فرقه شماره 3:

نام گرایش: معتزله

مبانی و اصول:

نفی حدیث در کلام و عقل گرایی در نگرش اعتقادی؛

سعی در عرضه نظریات و قضاوت های میانه درباره رویدادهای تاریخ اسلام، همانند جنگ جمل؛

تمایل تدریجی به احیای امر به معروف و نهی از منکر.

وضعیت و جغرافیا:

این مذهب، در این سال ها، نزدیک به نیم قرن بود که در بصره پایه گذاری شده بود؛ ولی هنوز مرکز اصلی اش در همین شهر بود؛ از این رو، در این مرحله، معتزله عثمانی هم تحت تأثیر فرهنگ عمومی بصره بود. در این سال ها، رهبر فکری معتزله، ابوهذیل علّاف (135 - 225) بود که علی ابن اسماعیل میثمی از علمای شیعه با او مناظراتی داشت. یکی دیگر از رهبران معتزله در بصره، در همین زمان، بُشر ابن معتمر (متوفّی 210 ه . ق.) بود که اولین معتزلی علوی الرأی است، و از این رو، در زمان هارون سال ها را در زندان بود و پس از مرگ او آزاد شد. وی چون که در نهایت، بصره را مناسب تفکرات جدید خود ندید، کمی قبل از مرگش، در زمان مأمون به بغداد مهاجرت کرد و پایه گذار گرایش معتزله علوی بغداد شد.

سبک زندگی:

اعتزال، بیشتر یک اندیشه روشن فکرگرایانه در جامعه اهل سنّت بود و به سبب عقل گرایی و یا علوی گرایی، کمتر توانست در جامعه نقل گرایانه اهل سنّت تبدیل به فرهنگ و تفکّری رایج شود، به ویژه که خود علمای آنها هم دچار تناقض های فراوان بودند. همین بُشر ابن معتمر، بانی اعتزال علوی (افضلیت امام علی علیه السلام ) بود؛ ولی در همان زندان های هارون، اشعاری می سرود که مرزبندی خود را با تشیع و واقفیه و زیدیه و خصوصاً ضدیت با هشام ابن حکمِ شیعی را اعلام می کرد.

رهبران معتزله، در این دوره عبارت بودند از: ابوهذیل علّاف (متوفّی 235 ه . ق.)، بُشر ابن معتمر (متوفّی 210)، نظّام (متوفّی 231)، شمامه ابن اشرس نِمیری (متوفّی 213) از معتزله بغداد.