پایان نامه کارشناسی ارشد: بازخوانی هویت انقلاب اسلامی با تاکید بر آموزه مهدویت در تفکر شیعی صفحه 134
- اشاره 5
- مقدمه: طرح تفصیلی 5
- 1- طرح مسأله تحقیق 6
- 2- علل انتخاب موضوع اهمیت و فایده آن 6
- 3- پیشینه تحقیق 7
- 4- سؤال اصلی پژوهش 7
- 5- فرضیه پژوهش 7
- 7-4-آموزه های مهدویت از طریق تحول در نمادها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 7-1-باورها، رفتارها، و نمادهای انقلاب اسلامی چیست؟ 8
- 8- پیش فرض پژوهش 8
- 6- مفاهیم ومتغیرها 8
- 7- سؤالات فرعی پژوهش 8
- 7-2-آموزه های مهدویت از طریق تحول در باورها چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 7-3-آموزه های مهدویت از طریق تحول در رفتارها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 9- اهداف پژوهش 8
- 10- روش تحقیق و پژوهش 9
- 11- سازماندهی پژوهش 9
- فصل اول: مفاهیم و چارچوب نظری 10
- اشاره 10
- 1-2- گفتار اول: مفاهیم نظری 11
- 1-2-1. غیبت 11
- 1-1- مقدمه 11
- 1-2-2. انتظار 12
- 1-2-3. طلب وضع مطلوب 14
- 1-2-4. مهدویت 15
- 1-2-6. انقلاب اسلامی 17
- 1-2-5. انقلاب 17
- 1-2-7. باورها 19
- 1-2-8. رفتارها 19
- 1-2-9. نمادها 19
- 1-2-10. تحوّل 20
- 1-2-11. شیعه 20
- اشاره 22
- 1-3- گفتار دوم: چارچوب نظری 22
- الف) نخبگان ابزاری 25
- اشاره 25
- ب) نخبگان فکری 25
- نقش انسان در حرکت تاریخ در اندیشه شهید صدر 27
- 1-3-1. مدل مطلوب در حیات انسان 30
- 1-4- جمع بندی 31
- اشاره 32
- فصل دوم: مؤلفه ها، شاخص ها و ابعاد آموزه مهدویت و ویژگیهای گفتمان سلبی و ایجابی انتظار فرج 32
- 2-1- مقدمه 33
- 2-2-2. بعد اعتقادی کلامی مهدویت 34
- 2-2-1. ابعاد آموزه مهدویت 34
- 2-2- گفتار اول 34
- 2-2-3. بعد اجتماعی مهدویت 36
- 2-2-4. بعد سیاسی مهدویت 36
- 2-3-1. گفتمان سلبی انتظار و تعطیل حکومت مشروع 38
- 2-3- گفتاردوم 38
- 2-3-2. انتظار سلبی 39
- 2-3-4. تشدید رویکرد نقل گرایی 43
- 2-3-3. ویژگیهای اعتقادی- کلامی گفتمان سلبی انتظار 43
- 2-3-6. ترویج فرهنگ اباحی گری 44
- 2-3-5. توسعه نگرش جبرگرایی (تقدیرگرایی) 44
- 2-3-7-2. تعطیل شدن حدود و مقررات دینی: 45
- 2-3-7-1. اختیار حداقلی انسان: 45
- 2-3-7. ویژگی های اجتماعی گفتمان سلبی انتظار 45
- 2-3-7-3. انزواطلبی و از هم گسیختگی اجتماعی 46
- 2-3-8-1. غلبه گفتمان تقیه محور بر ادبیات انقلابی 46
- 2-3-8. ویژگیهای سیاسی گفتمان سلبی انتظار 46
- 2-3-8-2. تقویت تفکر حجتیه ایسم و رشد فساد در جامعه 47
- 2-3-8-3. پذیرش حکومت جور و سکوت در مقابل طاغوت 49
- 2-3-8-4. عدم تشکیل حکومت مشروع 49
- 2-4- گفتار سوم 50
- 2-4-1. گفتمان ایجابی انتظار و تشکیل حکومت مشروع 50
- 2-4-2. انتظار ایجابی 51
- 2-4-3. ویژگیهای اعتقادی – کلامی گفتمان ایجابی انتظار 52
- 2-4-3-1. رشد عقل گرایی 52
- 2-4-3-2. تبدیل راوی حدیث به فقیه مجتهد: 53
- 2-4-4. ویژگیهای اجتماعی گفتمان ایجابی انتظار 55
- 2-4-3-3. استقلال فکری شیعه و نفی گفتمان تقدیرگرایی: 55
- 2-4-4-1. تقویت روحیه امیدواری: 55
- 2-4-4-2. اصلاح ناهنجاریها و همبستگی اجتماعی 56
- 2-4-4-3. پویایی اجتماعی 56
- 2-4-4-4. احیای امر به معروف و نهی ازمنکر 57
- 2-4-5. ویژگیهای سیاسی گفتمان ایجابی انتظار 58
- 2-4-5-1. تحول مفهوم تقیه 58
- 2-4-7. نظریه ولایت حداکثری فقیه 59
- 2-4-6. طاغوت ستیزی 59
- 2-4-8. انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت دینی 60
- 2-5- جمع بندی 61
- فصل سوم: هویت انقلاب اسلامی (باورها، رفتارها، نمادها) 63
- اشاره 63
- 3-1- مقدمه 64
- 3-2- چیستی هویت و هویت دینی انقلاب اسلامی 65
- 3-3-1-1. امامت 69
- اشاره 69
- 3-3- گفتار اول 69
- 3-3-1. باورهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 69
- 3-3-1-2. ولایت 71
- 3-3-1-3. اجتهاد 72
- 3-3-1-4. نفی سلطه 73
- 3-3-1-5. تقیه 74
- 3-3-1-6. امر به معروف و نهی از منکر 76
- 3-3-1-7. عدالت 78
- 3-3-1-8. مبارزه با ظلم (ظلم ستیزی) 79
- 3-3-1-9. شهادت و فرهنگ شهادت طلبی 79
- 3-3-1-10. جهاد 80
- 3-3-1-11. انتظار فرج و مهدویت 81
- 3-3-1-12. ولایت فقیه 84
- 3-3-1-13. نظریه غیبت امام و مشروعیت مرجعیت 85
- 3-3-1-14. رابطه ولایی مردم و مرجعیت 86
- 3-4-3. فدائیان اسلام (رادیکالیسم اسلام شیعی) 90
- 3-4- گفتار دوم 90
- 3-4-2. رفتارهای سیاسی 90
- 3-4-1. رفتارهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 90
- 3-4-4. حزب ملل اسلامی 91
- 3-4-5. هیئتهای مؤتلفه اسلامی 92
- 3-4-6. گروه مذهبی ابوذر 93
- 3-4-7. کانون نشر حقایق اسلامی 93
- 3-4-9. انجمن حجتیه 94
- 3-4-8. هیئت قائمیه 94
- 3-4-10. رفتارهای اجتماعی 95
- 3-4-11. نفی غرب گرایی و استقلال طلبی 96
- 3-4-12. حرکت مردمی و بسیج اجتماعی 96
- 3-4-13. مخالفت اجتماعی با تصویب لایحه کاپیتولاسیون 97
- 3-4-14. رفتارهای اقتصادی 98
- 3-4-14-1. نهضت تنباکو 98
- اشاره 98
- 3-4-14-2. طرح ملی شدن صنعت نفت 99
- 3-4-14-3. طرح عدالت اقتصادی 100
- 3-4-14-4. جلوگیری از افراط در مصرف بیت المال 100
- 3-4-14-6. فرهنگ شهادت طلبی و ایثار 101
- 3-4-14-5. رفتارهای فرهنگی 101
- 3-4-14-7. دفع خطر اسلام زدایی و تغییر تاریخ رسمی کشور 103
- 3-4-14-8. جلوگیری از گسترش فرهنگ فساد و فحشاء در دولت پهلوی 104
- 3-5- گفتار سوم 106
- 3-5-1. نمادهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 106
- 3-5-2-1. مساجد و تکایا 107
- 3-5-2. نمادهای مادی 107
- 3-5-2-2. حوزه های علمیه 108
- 3-5-2-3. شعارها و دیوارنوشته ها 109
- 3-5-3-2. تشکیل گروهی به نام مهدیون 111
- 3-5-3-1. تأسیس انجمن مخفی در بهمن سال 1282 ه_. ش: 111
- 3-5-3. تأسیس انجمن ها و مؤسسات متاثر از فرهنگ مهدویت 111
- 3-5-3-4. نامه ها و تلگراف های متأثر از آموزه مهدویت 112
- 3-5-3-3. فدائیان اسلام 112
- 3-5-3-5. نمادهای معنوی 116
- 3-5-3-6. نهضت عاشورا 116
- 3-5-3-7. اربعین 118
- 3-5-3-8. نیمه شعبان 119
- 3-5-3-9. امدادهای غیبی (و عنایات حضرت ولی عصر به انقلاب اسلامی) 121
- 3-5-3-10. حکومت پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) 122
- 3-6- جمع بندی 123
- 3-5-3-11. دولت کریمه امام زمان (عج) 123
- فصل چهارم: تأثیرگذاری آموزه مهدویت بر انقلاب اسلامی 125
- اشاره 125
- 4-1- مقدمه 126
- 4-2- نظام ارزشی اسلام مبتنی بر آموزه مهدویت 127
- 4-3- گفتار اول 132
- 4-3-1. نقش رهبری امام خمینی در هدایت انقلاب اسلامی 132
- 4-3-2. تحول حداکثری باورهای دینی در نگاه امام خمینی (ره) 134
- 4-3-3. امامت 137
- 4-3-4. ولایت 137
- 4-3-5. اجتهاد 139
- 4-3-6. تقیه 141
- 4-3-7. ارتباط دین و سیاست (اصل سیاست عین دیانت) 143
- 4-3-8. استقلال و نفی سلطه 145
- 4-3-10. امر به معروف و نهی از منکر 146
- 4-3-9. ظلم ستیزی 146
- 4-3-11. فرهنگ شهادت و قیام عاشورا 147
- 4-4- گفتار دوم 151
- 4-4-1-1. استراتژی انتظار فرج در اندیشه امام خمینی (ره) 151
- اشاره 151
- 4-4-1. آموزه مهدویت و بازتعریف انقلاب اسلامی در آرمان و اندیشه امام خمینی (ره) 151
- 4-4-1-2. چگونگی تحول گفتمان سلبی انتظار به ادبیات ایجابی 153
- 4-4-1-3. تأسیس حکومت اسلامی و دولت منتظر برپایۀ استراتژی انتظار 155
- 4-4-1-4. آموزه مهدویت و تحول نفوس 158
- 4-5- جمع بندی 160
- نتیجه گیری 162
- منابع 169
- منابع لاتین 177
- Abstract 178
1- علیرضا شجاعی زند، نقش و عملکرد دین در وضعیت انقلاب: بررسی تطبیقی انقلاب فرانسه و ایران»، مجله جامعه شناسی ایران، دورهی پنجم، ش 3، 1383، ص 53- 52.
امام خمینی بر اساس خطوط اصلی تفکر سیاسی خود، رفتار سیاسیاش را تنظیم و عرضه کرد و پیروان وی نیز خود را مکلف می دانستند در همین چارچوب اعتقادی عمل کنند ایشان با طرح نظریۀ نظام سیاسی ولایت فقیه، رهیافت سیاسی خود را در تغییر نظام سیاسی و نفی سلطنت و جایگزین کردن سیستم سیاسی و اجتماعی بر مبنای شریعت اسلامی ارائه کرد با تکوین مبانی نظری انقلاب و قرار گرفتن نیروهای اجتماعی در وضعیت انقلابی، چالشی سخت و مستمر میان آنان و رژیم سیاسی در گرفت و سرانجام به تخریب ساختار کهنه نظام شاهنشاهی و تأسیس جمهوری اسلامی انجامید.
4-3-2. تحول حداکثری باورهای دینی در نگاه امام خمینی (ره)
به حیث تاریخی، دورۀ معاصر ایران، به ویژه سال های پس از جنگ جهانی دوم آغاز یک دگرگونی در دریافت مذهبی و نیز ساخت تفکر دینی است؛ زیرا در این دوره جدای از تجربه سیاسی بیش از نیم قرن پیش از آن برای علمای شیعه، عرصه اندیشه ایران از سویی، مورد تاخت و تاز جریان های چپ مارکسیسم به عنوان قوی ترین تفکر ضد دینی قرار گرفت و از سوی دیگر، دین ستیزی در قالب های دیگری در جامعه ایران پیگیری گردید. موضوعی که به تفاوت، واکنش هایی را در لایه های مذهبی جامعه ایران به وجود آورد اما به نظر می رسد در این دوره چالش درون گفتمانی جدی تری نیز رو در روی تفکر دینی قرار داشت این چالش ضمن تأکید بر روی انگاره های سنتی نه تنها در بافت باورهای دینی مردم حضور جدی داشت بلکه حتی در میان عالی رتبگان روحانیت نیز هواداران مهمی یافت. در مقابل، در این دوره نیاز به دریافت متفاوت از نگرش سنتی به دین به تدریج روند فزایندهای یافت و اندیشه گرانی ظهور کردند که کوشیدند دین را بر اساس مقتضیات جدید توضیح داده و آن را در جهت ایجاد یک تحول بنیادین تاریخی در ایران به کار بندند. این روند فراتر از آن که دکتر عنایت آن را در چارچوب علمی و انگیزه های اجتماعی تحلیل کرده است1، به شکل شگفت آوری