- مقدمه: طرح تفصیلی 5
- اشاره 5
- 2- علل انتخاب موضوع اهمیت و فایده آن 6
- 1- طرح مسأله تحقیق 6
- 3- پیشینه تحقیق 7
- 4- سؤال اصلی پژوهش 7
- 5- فرضیه پژوهش 7
- 7-4-آموزه های مهدویت از طریق تحول در نمادها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 9- اهداف پژوهش 8
- 7-2-آموزه های مهدویت از طریق تحول در باورها چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 6- مفاهیم ومتغیرها 8
- 8- پیش فرض پژوهش 8
- 7-3-آموزه های مهدویت از طریق تحول در رفتارها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 7- سؤالات فرعی پژوهش 8
- 7-1-باورها، رفتارها، و نمادهای انقلاب اسلامی چیست؟ 8
- 11- سازماندهی پژوهش 9
- 10- روش تحقیق و پژوهش 9
- اشاره 10
- فصل اول: مفاهیم و چارچوب نظری 10
- 1-1- مقدمه 11
- 1-2- گفتار اول: مفاهیم نظری 11
- 1-2-1. غیبت 11
- 1-2-2. انتظار 12
- 1-2-3. طلب وضع مطلوب 14
- 1-2-4. مهدویت 15
- 1-2-6. انقلاب اسلامی 17
- 1-2-5. انقلاب 17
- 1-2-7. باورها 19
- 1-2-8. رفتارها 19
- 1-2-9. نمادها 19
- 1-2-11. شیعه 20
- 1-2-10. تحوّل 20
- 1-3- گفتار دوم: چارچوب نظری 22
- اشاره 22
- ب) نخبگان فکری 25
- الف) نخبگان ابزاری 25
- اشاره 25
- نقش انسان در حرکت تاریخ در اندیشه شهید صدر 27
- 1-3-1. مدل مطلوب در حیات انسان 30
- 1-4- جمع بندی 31
- فصل دوم: مؤلفه ها، شاخص ها و ابعاد آموزه مهدویت و ویژگیهای گفتمان سلبی و ایجابی انتظار فرج 32
- اشاره 32
- 2-1- مقدمه 33
- 2-2-1. ابعاد آموزه مهدویت 34
- 2-2-2. بعد اعتقادی کلامی مهدویت 34
- 2-2- گفتار اول 34
- 2-2-3. بعد اجتماعی مهدویت 36
- 2-2-4. بعد سیاسی مهدویت 36
- 2-3- گفتاردوم 38
- 2-3-1. گفتمان سلبی انتظار و تعطیل حکومت مشروع 38
- 2-3-2. انتظار سلبی 39
- 2-3-3. ویژگیهای اعتقادی- کلامی گفتمان سلبی انتظار 43
- 2-3-4. تشدید رویکرد نقل گرایی 43
- 2-3-5. توسعه نگرش جبرگرایی (تقدیرگرایی) 44
- 2-3-6. ترویج فرهنگ اباحی گری 44
- 2-3-7-1. اختیار حداقلی انسان: 45
- 2-3-7. ویژگی های اجتماعی گفتمان سلبی انتظار 45
- 2-3-7-2. تعطیل شدن حدود و مقررات دینی: 45
- 2-3-7-3. انزواطلبی و از هم گسیختگی اجتماعی 46
- 2-3-8. ویژگیهای سیاسی گفتمان سلبی انتظار 46
- 2-3-8-1. غلبه گفتمان تقیه محور بر ادبیات انقلابی 46
- 2-3-8-2. تقویت تفکر حجتیه ایسم و رشد فساد در جامعه 47
- 2-3-8-4. عدم تشکیل حکومت مشروع 49
- 2-3-8-3. پذیرش حکومت جور و سکوت در مقابل طاغوت 49
- 2-4-1. گفتمان ایجابی انتظار و تشکیل حکومت مشروع 50
- 2-4- گفتار سوم 50
- 2-4-2. انتظار ایجابی 51
- 2-4-3-1. رشد عقل گرایی 52
- 2-4-3. ویژگیهای اعتقادی – کلامی گفتمان ایجابی انتظار 52
- 2-4-3-2. تبدیل راوی حدیث به فقیه مجتهد: 53
- 2-4-4. ویژگیهای اجتماعی گفتمان ایجابی انتظار 55
- 2-4-3-3. استقلال فکری شیعه و نفی گفتمان تقدیرگرایی: 55
- 2-4-4-1. تقویت روحیه امیدواری: 55
- 2-4-4-3. پویایی اجتماعی 56
- 2-4-4-2. اصلاح ناهنجاریها و همبستگی اجتماعی 56
- 2-4-4-4. احیای امر به معروف و نهی ازمنکر 57
- 2-4-5-1. تحول مفهوم تقیه 58
- 2-4-5. ویژگیهای سیاسی گفتمان ایجابی انتظار 58
- 2-4-7. نظریه ولایت حداکثری فقیه 59
- 2-4-6. طاغوت ستیزی 59
- 2-4-8. انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت دینی 60
- 2-5- جمع بندی 61
- اشاره 63
- فصل سوم: هویت انقلاب اسلامی (باورها، رفتارها، نمادها) 63
- 3-1- مقدمه 64
- 3-2- چیستی هویت و هویت دینی انقلاب اسلامی 65
- 3-3-1-1. امامت 69
- اشاره 69
- 3-3- گفتار اول 69
- 3-3-1. باورهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 69
- 3-3-1-2. ولایت 71
- 3-3-1-3. اجتهاد 72
- 3-3-1-4. نفی سلطه 73
- 3-3-1-5. تقیه 74
- 3-3-1-6. امر به معروف و نهی از منکر 76
- 3-3-1-7. عدالت 78
- 3-3-1-9. شهادت و فرهنگ شهادت طلبی 79
- 3-3-1-8. مبارزه با ظلم (ظلم ستیزی) 79
- 3-3-1-10. جهاد 80
- 3-3-1-11. انتظار فرج و مهدویت 81
- 3-3-1-12. ولایت فقیه 84
- 3-3-1-13. نظریه غیبت امام و مشروعیت مرجعیت 85
- 3-3-1-14. رابطه ولایی مردم و مرجعیت 86
- 3-4-1. رفتارهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 90
- 3-4- گفتار دوم 90
- 3-4-2. رفتارهای سیاسی 90
- 3-4-3. فدائیان اسلام (رادیکالیسم اسلام شیعی) 90
- 3-4-4. حزب ملل اسلامی 91
- 3-4-5. هیئتهای مؤتلفه اسلامی 92
- 3-4-6. گروه مذهبی ابوذر 93
- 3-4-7. کانون نشر حقایق اسلامی 93
- 3-4-8. هیئت قائمیه 94
- 3-4-9. انجمن حجتیه 94
- 3-4-10. رفتارهای اجتماعی 95
- 3-4-12. حرکت مردمی و بسیج اجتماعی 96
- 3-4-11. نفی غرب گرایی و استقلال طلبی 96
- 3-4-13. مخالفت اجتماعی با تصویب لایحه کاپیتولاسیون 97
- اشاره 98
- 3-4-14. رفتارهای اقتصادی 98
- 3-4-14-1. نهضت تنباکو 98
- 3-4-14-2. طرح ملی شدن صنعت نفت 99
- 3-4-14-3. طرح عدالت اقتصادی 100
- 3-4-14-4. جلوگیری از افراط در مصرف بیت المال 100
- 3-4-14-5. رفتارهای فرهنگی 101
- 3-4-14-6. فرهنگ شهادت طلبی و ایثار 101
- 3-4-14-7. دفع خطر اسلام زدایی و تغییر تاریخ رسمی کشور 103
- 3-4-14-8. جلوگیری از گسترش فرهنگ فساد و فحشاء در دولت پهلوی 104
- 3-5-1. نمادهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 106
- 3-5- گفتار سوم 106
- 3-5-2-1. مساجد و تکایا 107
- 3-5-2. نمادهای مادی 107
- 3-5-2-2. حوزه های علمیه 108
- 3-5-2-3. شعارها و دیوارنوشته ها 109
- 3-5-3. تأسیس انجمن ها و مؤسسات متاثر از فرهنگ مهدویت 111
- 3-5-3-1. تأسیس انجمن مخفی در بهمن سال 1282 ه_. ش: 111
- 3-5-3-2. تشکیل گروهی به نام مهدیون 111
- 3-5-3-4. نامه ها و تلگراف های متأثر از آموزه مهدویت 112
- 3-5-3-3. فدائیان اسلام 112
- 3-5-3-6. نهضت عاشورا 116
- 3-5-3-5. نمادهای معنوی 116
- 3-5-3-7. اربعین 118
- 3-5-3-8. نیمه شعبان 119
- 3-5-3-9. امدادهای غیبی (و عنایات حضرت ولی عصر به انقلاب اسلامی) 121
- 3-5-3-10. حکومت پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) 122
- 3-6- جمع بندی 123
- 3-5-3-11. دولت کریمه امام زمان (عج) 123
- فصل چهارم: تأثیرگذاری آموزه مهدویت بر انقلاب اسلامی 125
- اشاره 125
- 4-1- مقدمه 126
- 4-2- نظام ارزشی اسلام مبتنی بر آموزه مهدویت 127
- 4-3-1. نقش رهبری امام خمینی در هدایت انقلاب اسلامی 132
- 4-3- گفتار اول 132
- 4-3-2. تحول حداکثری باورهای دینی در نگاه امام خمینی (ره) 134
- 4-3-4. ولایت 137
- 4-3-3. امامت 137
- 4-3-5. اجتهاد 139
- 4-3-6. تقیه 141
- 4-3-7. ارتباط دین و سیاست (اصل سیاست عین دیانت) 143
- 4-3-8. استقلال و نفی سلطه 145
- 4-3-10. امر به معروف و نهی از منکر 146
- 4-3-9. ظلم ستیزی 146
- 4-3-11. فرهنگ شهادت و قیام عاشورا 147
- اشاره 151
- 4-4- گفتار دوم 151
- 4-4-1. آموزه مهدویت و بازتعریف انقلاب اسلامی در آرمان و اندیشه امام خمینی (ره) 151
- 4-4-1-1. استراتژی انتظار فرج در اندیشه امام خمینی (ره) 151
- 4-4-1-2. چگونگی تحول گفتمان سلبی انتظار به ادبیات ایجابی 153
- 4-4-1-3. تأسیس حکومت اسلامی و دولت منتظر برپایۀ استراتژی انتظار 155
- 4-4-1-4. آموزه مهدویت و تحول نفوس 158
- 4-5- جمع بندی 160
- نتیجه گیری 162
- منابع 169
- منابع لاتین 177
- Abstract 178
1- هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ، ص 21.
2-2-3. بعد اجتماعی مهدویت
از آنجا که اعتقاد ما بر این است که دین اسلام از جامعیتی برخوردار است که سایر ادیان از آن جامعیت برخوردار نیستند، اسلام به همه ابعاد و زوایای زندگی انسان از زوایای فردی- عبادی تا زوایای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی توجه دارد به عبارت دیگر فرامین دین اسلام، احکام اسلام، تکالیف اسلام و حقوق اسلامی از احکام فردی جزیی و عبادی گرفته تا احکام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را در بر می گیرد فلذا آموزه مهدویت که یکی از اصلی ترین عناصر دینی است و اساساً مکمل و متمّم شریعت اسلامی است دارای گزاره هایی است که زندگی اجتماعی شیعه را پوشش می دهد.
بعد اجتماعی مهدویت حوزه ای است که در آن، آموزه مهدویت توسط عناصر خویش بر جامعه و رفتار اجتماعی انسان تأثیر می گذارد.
در واقع حوزه مطالعات اجتماعی مهدویت متکفّل تبیین کیفیت اثرگذاری و کارکرد این آموزه، بر زندگی اجتماعی شیعه، آثار و پیامدهای اجتماعی آن است.
2-2-4. بعد سیاسی مهدویت
یکی از ابعاد مهم مهدویت که در طول تاریخ تشیع بلکه تاریخ اسلام آبستن حوادث متعددی بوده است بعد سیاسی این آموزه است. از آنجا که مهدویت با سیاسی ترین مباحث استراتژیک و استراتژیکترین مباحث سیاسی پیوند خورده است یعنی مفاهیمی چون عدالت، ظلم ستیزی، بی طبقه شدن جامعه و... که مفاهیمی به جدّ سیاسی هستندبا آموزه مهدویت گره خورده اند از اینرو ما مهدویت را یک بحث سیاسی میدانیم و لذا به تأثیر و کارکردهای این آموزه در حوزه سیاست میپردازیم.
کاوش در بعد سیاسی آموزه مهدویت در واقع تلفیقی از اندیشه سیاسی اسلام و سایر حوزههای معارف اسلامی است.