- اشاره 5
- مقدمه: طرح تفصیلی 5
- 1- طرح مسأله تحقیق 6
- 2- علل انتخاب موضوع اهمیت و فایده آن 6
- 4- سؤال اصلی پژوهش 7
- 5- فرضیه پژوهش 7
- 3- پیشینه تحقیق 7
- 7-4-آموزه های مهدویت از طریق تحول در نمادها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 8- پیش فرض پژوهش 8
- 7-3-آموزه های مهدویت از طریق تحول در رفتارها، چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 7- سؤالات فرعی پژوهش 8
- 6- مفاهیم ومتغیرها 8
- 7-2-آموزه های مهدویت از طریق تحول در باورها چگونه به هویت دینی انقلاب اسلامی کمک کرده است؟ 8
- 7-1-باورها، رفتارها، و نمادهای انقلاب اسلامی چیست؟ 8
- 9- اهداف پژوهش 8
- 10- روش تحقیق و پژوهش 9
- 11- سازماندهی پژوهش 9
- اشاره 10
- فصل اول: مفاهیم و چارچوب نظری 10
- 1-1- مقدمه 11
- 1-2-1. غیبت 11
- 1-2- گفتار اول: مفاهیم نظری 11
- 1-2-2. انتظار 12
- 1-2-3. طلب وضع مطلوب 14
- 1-2-4. مهدویت 15
- 1-2-5. انقلاب 17
- 1-2-6. انقلاب اسلامی 17
- 1-2-9. نمادها 19
- 1-2-7. باورها 19
- 1-2-8. رفتارها 19
- 1-2-10. تحوّل 20
- 1-2-11. شیعه 20
- اشاره 22
- 1-3- گفتار دوم: چارچوب نظری 22
- الف) نخبگان ابزاری 25
- اشاره 25
- ب) نخبگان فکری 25
- نقش انسان در حرکت تاریخ در اندیشه شهید صدر 27
- 1-3-1. مدل مطلوب در حیات انسان 30
- 1-4- جمع بندی 31
- اشاره 32
- فصل دوم: مؤلفه ها، شاخص ها و ابعاد آموزه مهدویت و ویژگیهای گفتمان سلبی و ایجابی انتظار فرج 32
- 2-1- مقدمه 33
- 2-2-2. بعد اعتقادی کلامی مهدویت 34
- 2-2-1. ابعاد آموزه مهدویت 34
- 2-2- گفتار اول 34
- 2-2-4. بعد سیاسی مهدویت 36
- 2-2-3. بعد اجتماعی مهدویت 36
- 2-3- گفتاردوم 38
- 2-3-1. گفتمان سلبی انتظار و تعطیل حکومت مشروع 38
- 2-3-2. انتظار سلبی 39
- 2-3-3. ویژگیهای اعتقادی- کلامی گفتمان سلبی انتظار 43
- 2-3-4. تشدید رویکرد نقل گرایی 43
- 2-3-5. توسعه نگرش جبرگرایی (تقدیرگرایی) 44
- 2-3-6. ترویج فرهنگ اباحی گری 44
- 2-3-7-1. اختیار حداقلی انسان: 45
- 2-3-7. ویژگی های اجتماعی گفتمان سلبی انتظار 45
- 2-3-7-2. تعطیل شدن حدود و مقررات دینی: 45
- 2-3-7-3. انزواطلبی و از هم گسیختگی اجتماعی 46
- 2-3-8. ویژگیهای سیاسی گفتمان سلبی انتظار 46
- 2-3-8-1. غلبه گفتمان تقیه محور بر ادبیات انقلابی 46
- 2-3-8-2. تقویت تفکر حجتیه ایسم و رشد فساد در جامعه 47
- 2-3-8-4. عدم تشکیل حکومت مشروع 49
- 2-3-8-3. پذیرش حکومت جور و سکوت در مقابل طاغوت 49
- 2-4- گفتار سوم 50
- 2-4-1. گفتمان ایجابی انتظار و تشکیل حکومت مشروع 50
- 2-4-2. انتظار ایجابی 51
- 2-4-3. ویژگیهای اعتقادی – کلامی گفتمان ایجابی انتظار 52
- 2-4-3-1. رشد عقل گرایی 52
- 2-4-3-2. تبدیل راوی حدیث به فقیه مجتهد: 53
- 2-4-4. ویژگیهای اجتماعی گفتمان ایجابی انتظار 55
- 2-4-4-1. تقویت روحیه امیدواری: 55
- 2-4-3-3. استقلال فکری شیعه و نفی گفتمان تقدیرگرایی: 55
- 2-4-4-2. اصلاح ناهنجاریها و همبستگی اجتماعی 56
- 2-4-4-3. پویایی اجتماعی 56
- 2-4-4-4. احیای امر به معروف و نهی ازمنکر 57
- 2-4-5. ویژگیهای سیاسی گفتمان ایجابی انتظار 58
- 2-4-5-1. تحول مفهوم تقیه 58
- 2-4-7. نظریه ولایت حداکثری فقیه 59
- 2-4-6. طاغوت ستیزی 59
- 2-4-8. انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت دینی 60
- 2-5- جمع بندی 61
- فصل سوم: هویت انقلاب اسلامی (باورها، رفتارها، نمادها) 63
- اشاره 63
- 3-1- مقدمه 64
- 3-2- چیستی هویت و هویت دینی انقلاب اسلامی 65
- 3-3-1. باورهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 69
- 3-3-1-1. امامت 69
- اشاره 69
- 3-3- گفتار اول 69
- 3-3-1-2. ولایت 71
- 3-3-1-3. اجتهاد 72
- 3-3-1-4. نفی سلطه 73
- 3-3-1-5. تقیه 74
- 3-3-1-6. امر به معروف و نهی از منکر 76
- 3-3-1-7. عدالت 78
- 3-3-1-9. شهادت و فرهنگ شهادت طلبی 79
- 3-3-1-8. مبارزه با ظلم (ظلم ستیزی) 79
- 3-3-1-10. جهاد 80
- 3-3-1-11. انتظار فرج و مهدویت 81
- 3-3-1-12. ولایت فقیه 84
- 3-3-1-13. نظریه غیبت امام و مشروعیت مرجعیت 85
- 3-3-1-14. رابطه ولایی مردم و مرجعیت 86
- 3-4-3. فدائیان اسلام (رادیکالیسم اسلام شیعی) 90
- 3-4-1. رفتارهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 90
- 3-4- گفتار دوم 90
- 3-4-2. رفتارهای سیاسی 90
- 3-4-4. حزب ملل اسلامی 91
- 3-4-5. هیئتهای مؤتلفه اسلامی 92
- 3-4-7. کانون نشر حقایق اسلامی 93
- 3-4-6. گروه مذهبی ابوذر 93
- 3-4-9. انجمن حجتیه 94
- 3-4-8. هیئت قائمیه 94
- 3-4-10. رفتارهای اجتماعی 95
- 3-4-12. حرکت مردمی و بسیج اجتماعی 96
- 3-4-11. نفی غرب گرایی و استقلال طلبی 96
- 3-4-13. مخالفت اجتماعی با تصویب لایحه کاپیتولاسیون 97
- 3-4-14. رفتارهای اقتصادی 98
- اشاره 98
- 3-4-14-1. نهضت تنباکو 98
- 3-4-14-2. طرح ملی شدن صنعت نفت 99
- 3-4-14-3. طرح عدالت اقتصادی 100
- 3-4-14-4. جلوگیری از افراط در مصرف بیت المال 100
- 3-4-14-6. فرهنگ شهادت طلبی و ایثار 101
- 3-4-14-5. رفتارهای فرهنگی 101
- 3-4-14-7. دفع خطر اسلام زدایی و تغییر تاریخ رسمی کشور 103
- 3-4-14-8. جلوگیری از گسترش فرهنگ فساد و فحشاء در دولت پهلوی 104
- 3-5-1. نمادهای انقلابیون در انقلاب اسلامی ایران 106
- 3-5- گفتار سوم 106
- 3-5-2-1. مساجد و تکایا 107
- 3-5-2. نمادهای مادی 107
- 3-5-2-2. حوزه های علمیه 108
- 3-5-2-3. شعارها و دیوارنوشته ها 109
- 3-5-3. تأسیس انجمن ها و مؤسسات متاثر از فرهنگ مهدویت 111
- 3-5-3-2. تشکیل گروهی به نام مهدیون 111
- 3-5-3-1. تأسیس انجمن مخفی در بهمن سال 1282 ه_. ش: 111
- 3-5-3-3. فدائیان اسلام 112
- 3-5-3-4. نامه ها و تلگراف های متأثر از آموزه مهدویت 112
- 3-5-3-6. نهضت عاشورا 116
- 3-5-3-5. نمادهای معنوی 116
- 3-5-3-7. اربعین 118
- 3-5-3-8. نیمه شعبان 119
- 3-5-3-9. امدادهای غیبی (و عنایات حضرت ولی عصر به انقلاب اسلامی) 121
- 3-5-3-10. حکومت پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) 122
- 3-6- جمع بندی 123
- 3-5-3-11. دولت کریمه امام زمان (عج) 123
- اشاره 125
- فصل چهارم: تأثیرگذاری آموزه مهدویت بر انقلاب اسلامی 125
- 4-1- مقدمه 126
- 4-2- نظام ارزشی اسلام مبتنی بر آموزه مهدویت 127
- 4-3- گفتار اول 132
- 4-3-1. نقش رهبری امام خمینی در هدایت انقلاب اسلامی 132
- 4-3-2. تحول حداکثری باورهای دینی در نگاه امام خمینی (ره) 134
- 4-3-3. امامت 137
- 4-3-4. ولایت 137
- 4-3-5. اجتهاد 139
- 4-3-6. تقیه 141
- 4-3-7. ارتباط دین و سیاست (اصل سیاست عین دیانت) 143
- 4-3-8. استقلال و نفی سلطه 145
- 4-3-10. امر به معروف و نهی از منکر 146
- 4-3-9. ظلم ستیزی 146
- 4-3-11. فرهنگ شهادت و قیام عاشورا 147
- اشاره 151
- 4-4- گفتار دوم 151
- 4-4-1-1. استراتژی انتظار فرج در اندیشه امام خمینی (ره) 151
- 4-4-1. آموزه مهدویت و بازتعریف انقلاب اسلامی در آرمان و اندیشه امام خمینی (ره) 151
- 4-4-1-2. چگونگی تحول گفتمان سلبی انتظار به ادبیات ایجابی 153
- 4-4-1-3. تأسیس حکومت اسلامی و دولت منتظر برپایۀ استراتژی انتظار 155
- 4-4-1-4. آموزه مهدویت و تحول نفوس 158
- 4-5- جمع بندی 160
- نتیجه گیری 162
- منابع 169
- منابع لاتین 177
- Abstract 178
1- علی رضاشجاعی زند، ، مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین، انتشارات تبیان، چاپ اول، 1376، ص 128.
2- روح الله موسوی خمینی، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 3.
3- غلام رضابصیرنیا، تئوریهای انقلاب و انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، دفتر نشرمعارف، پاییز 1381، ص91.
جامع الشرایط در عصر غیبت، به مفهوم انتظار و ابعاد آن جان تازه ای بخشیدند اما اوج این استنباط ها را امام خمینی (ره) صورت داد ایشان که مهم ترین مسئولیت امام معصوم را حفظ واجرای احکام اسلامی و انجام این مهم را منوط به تشکیل حکومت اسلامی می دانست، با اعلام مبارزه آشکار خود با نظام سلطنتی و ارائه ی دیدگاه ولایت فقیه به عنوان رأس نظام اسلامی، بزرگ ترین تحول در مفهوم انتظار را به وجود آورد. در نتیجه دیدگاه ایشان همان گونه که فقیه جامع الشرایط واجد اختیاراتی چون استنباط احکام، قضا و غیر از این ها در عصر غیبت است مسئولیت برپایی حکومت اسلامی را نیز به عهده دارد ایشان برای تبیین این دیدگاه به برگزاری جلسات درسی در تبیین این موضوع پرداخت و از حکومت اسلامی در عصر غیبت به عنوان جهاد اکبر یادکرد(1). و آن را از امور بدیهی عقلی شمرد(2). و روایت های به ظاهر مخالف با این حکم عقلی را مربوط به مواردی دانست که تشکیل دهندگان حکومت، قصد اجرای قوانین اسلام را نداشته باشند.
2-5- جمع بندی
در ابتدای این فصل و در گفتار اول به زوایا و ابعاد آموزه مهدویت پرداختیم و بعد عقیدتی، کلامی، سیاسی و اجتماعی این آموزه را به تصویر کشیدیم.
پس از دوران غیبت، حالت انتظار در بین شیعیان بیش از پیش محسوس شد و بدین ترتیب شیعیان همیشه منتظر و چشم به راه ظهور امام زمان (ع) هستند. همواره در طول تاریخ تشیع برداشت هایی از آموزه انتظار فرج وجود داشته است که قدر جامع آنها به دو برداشت عمده برمی گردد که فضای سیاسی، اجتماعی که در طول تاریخ غیبت بر جامعه مسلمین حاکم بوده است متأثر از این دو تعریف از انتظار فرج می باشد این دو قرائت را اصطلاحاً به انتظار مثبت (ایجابی) یا انتظار منفی (سلبی) تقسیم می کنند.